Gaa ugwu, mgbaba n'etiti mesquites, ịrịọ nne na nna ochie na onyinye nye Guadalupana. Site na ala ịkpa ọkara ọhịa, okooko osisi na-agwakọta na syncretism nke ndị Otomí ndị na-alụ ọgụ iji kwado njirimara ha.
Sì nke stovu e mere n'ụlọ juputara ikuku ka Dona Josefina na-etinye efere nke nopales na agwa na tebụl. N’elu ụlọ elu ahụ, e jiri silhouette nke Cerrito Parado mee ka ọnwa na-egbukepụ egbukepụ wee nwee ike ịhụ ọzara ọkara na mbara igwe gbara ọchịchịrị. Ọ dị ka ihe nkiri esiri na ndụ kwa ụbọchị na Mesoamerican pre-Hispanic town nke bịara ndụ na mpaghara Otomí nke Higueras na Tolimán, Querétaro, site na ebe njem ụbọchị anọ kwa afọ na-aga Cerro del Zamorano ga-amalite.
N’ụtụtụ echi ya, n’isi ụtụtụ, anyị gafere ịnyịnya ibu ndị bu ngwongwo anyị wee pụọ gawa obodo Mesa de Ramírez, ebe ụlọ ụka ahụ ji ekworo na-eche otu n’ime obe abụọ dị nsọ na-eme njem ahụ anya. Onye isi obodo a bụ Don Guadalupe Luna na nwa ya nwoke Félix. Dị ka ọkà mmụta ihe banyere mmadụ bụ Abel Piña Perusquia si kwuo, bụ onye mụọla mpaghara ahụ ruo afọ asatọ, ije dị nsọ na ọrụ okpukpe dị na Holy Cross bụ ụdị njikọta mpaghara, ebe ọ bụ na ndị isi okpukpe nke obodo iri na abụọ mejupụtara mpaghara Higueras. ha na-aga kwa afọ.
Mgbe emume nke onye na-elekọta achịkọta na-elekọta obe lekwasịrị anya, akara ndị njem ala nsọ malitere ịrịgo ụzọ akọrọ, ụzọ na-agba agba. Ha na-eji aka ha onyinye onyinye nke okooko osisi ọzara ejiri akwụkwọ maguey tinye na nri dị mkpa maka njem ahụ, na-efunhị ọjà na ịgbà.
Mgbe o rutere na njedebe nke "ndagwurugwu" ahụ, ahịrị ndị obodo Maguey Manso pụtara na elu yana, mgbe obere ngosi dị n'etiti obe na onye isi obodo, amaliteghachi ụzọ ahụ. Ka ọ na-erule mgbe ahụ, ihe mejupụtara otu ahụ bụ ihe dị ka otu narị mmadụ chọrọ ịchụrụ Virgin nke ụlọ ụka ahụ nke dị n'elu ugwu ahụ. Nkeji ole na ole ka e mesịrị, anyị rutere n'ụlọ ụka na-emeghe ebe a na-eme nke mbụ n'ime nkwụsị asaa, n'ebe ahụ ka a na-etinye obe obebe na onyinye, a na-etinye copal ọkụ ma na-ekpe ekpere na isi ihe anọ dị na ya.
N'oge njem ahụ, Don Cipriano Pérez Pérez, onye na-egbu ndị obodo Maguey Manso, gwara m na 1750, n'oge a na-alụ ọgụ na Pinal del Zamorano, otu nna nna nke nyefere Chineke onwe ya, onye zaghachiri, sị: "… ọ bụrụ na ị na-asọpụrụ m, ee e nwee nchegbu na m ga-azọpụta gị. " Ma ọ mere. Kemgbe ahụ, site n'ọgbọ ruo n'ọgbọ, ezinụlọ Don Cipriano na-eduga njem uka: "... nke a bụ ịhụnanya, ị ga-enwe ndidi ... nwa m nwoke Eligio bụ onye ga-anọ mgbe m gafere ..."
Gburugburu ụwa malitere ịgbanwe ka anyị na-aga n'ihu. Ugbu a, anyị na-aga n'akụkụ osisi ahịhịa dị ala ma na mberede Don Alejandro kwụsịrị ogologo ụgbọ ala. Childrenmụaka na ndị na-eto eto nke na-aga nke mbụ ga-egbutu ụfọdụ alaka wee gaa n'ihu ịza saịtị ebe nkwụsị nke abụọ ga-eme. Na njedebe nke nhicha ebe ahụ, ndị njem ala nsọ na-abanye onye, na-eme ahịrị abụọ, na-amalite ịgba gburugburu n'akụkụ ọzọ n'akụkụ obere ebe ịchụàjà nkume. N'ikpeazụ, a na-etinye obe n'okpuru mesquite. Anwụrụ nke copal na-agwakọta na ntamu nke ekpere na ọsụsọ na-enwe mgbagwoju anya na anya mmiri na-agbapụta site na nwoke na nwanyị. Ekpere maka ifufe anọ a na-eme ọzọ na oge mmetụta uche na-ejedebe na ọkụ nke copal n'ihu Cross Cross. Oge eruola iri nri, ezinụlọ ọ bụla na-ezukọta otu iji nwee obi ụtọ: agwa, nopales na achịcha. N’oge na-adịghị anya mgbe ịga n’ihu n’okporo ụzọ, zigzagging site n’ugwu, ihu igwe na-atụ oyi, osisi ndị ahụ toro ma mgbada na-agafe n’ebe dị anya.
Mgbe onyinyo gbatịrị anyị rutere n'ụlọ ụka ọzọ dị n'ihu nnukwu mesquite ebe anyị mara ụlọikwuu. Ekpere na ụda opi na obere ịgbà na-akwụsị n'abalị niile. Tupu anyanwụ chawa, ndị ọrụ bu akpa ahụ na-aga. N'ime omimi n'ime osisi oak-pine-oak ma na-agbada na ndagwurugwu osisi ma na-agafe obere iyi, ụda mgbịrịgba ahụ na-agbasa n'ebe dị anya. Don Cipriano na Don Alejandro kwụsịrị na ndị pilgrim na-ezu ike. N’ebe di anya ha na-enye m akara ngosi nwere uche ma ana m eso ha. Ha banyere n'okporo ụzọ n'etiti ahịhịa ndụ wee pụọ n'anya m wee pụta n'okpuru nnukwu okwute. Don Alejandro gbara kandụl ma tinye ifuru ụfọdụ. Na ngwụcha emume ahụ nke naanị mmadụ anọ sonyere, ọ gwara m: "anyị bịara ịnye ndị a na-akpọ nne na nna ochie ... ọ bụrụ na mmadụ arịa ọrịa, a na-ajụ ha ma onye ahụ na - arịa ọrịa bilie ..."
"Ndị nne na nna ochie" Chichimeco-Jonaces ndị bi n'ógbè ahụ gwakọtara na ndị Otomi ndị so ndị Spen na-aga ebe ha nọ na mpaghara na narị afọ nke iri na asaa, ọ bụ ya mere ha ji ewere ha dị ka ndị nna nke ndị ọbịa ugbu a.
Mgbe otu ugwu gụsịrị ibe ya sokwa na nke ọzọ. Ka ọ na-atụgharị otu n'ime ọtụtụ akụkụ ahụ n'okporo ụzọ ahụ, otu nwata nwoke dakwasịrị na osisi mesquite bidoro ịgụta ndị njem ala nsọ ruo mgbe ọ ruru 199, ọnụọgụ nke o dekọtara na osisi ahụ. "N'ebe a ka a na-agwa ndị mmadụ mgbe niile.", Ọ gwara m, "... a na - eme ya kemgbe ..."
Tupu anyanwụ adaa, mgbịrịgba akwara ọzọ. Themụ okorobịa ahụ bịakwara ọzọ ihichapụ ebe anyị ga-ama ụlọikwuu. Mgbe m rutere ebe ahụ, egosiri m nnukwu ụlọ obibi nkume, oghere dị mita 15 dị elu site na 40 mita n'obosara, nke chere ihu n'ebe ugwu, na-eche Tierra Blanca, na Guanajuato. N'azụ, n'elu mgbidi nkume ahụ, enwere obere ihe osise nke Virgin nke Guadalupe na Juan Diego, na karịa, ọbụnadị ndị amachaghị, Ndị Amamihe Atọ ahụ.
N’okporo ụzọ ahụ gafere n’akụkụ ugwu ọhịa ahụ, ndị njem ala nsọ gara n’ihu na ikpere ha, jiri nwayọ na nhụjuanya n’ihi ala okwute. E debere obe n'okpuru ihe oyiyi ahụ ma kpee ekpere ọdịnala. Oge nche ahụ wụrụ m akpata oyi mgbe ọkụ kandụl na ebe ọkụ na-enwu na mgbidi, nkuzi ahụ zaghachiri ekpere.
N’ụtụtụ echi ya, ntakịrị oyi tụrụ anyị n’ihi oyi si n’ebe ugwu ugwu ahụ, anyị laghachitere n’ụzọ ahụ wee chọta ụzọ ahụ dị arọ nke rịgoro n’elu. N'akụkụ ebe ugwu, obere ụlọ ụka e ji nkume mee nke a tụkwasịrị n'elu nnukwu okwute na-eche Crosses ndị dị nsọ, bụ ndị e dowere n'okpuru onyinyo nke Virgin ọzọ nke Guadalupe nke dị na monolith ahụ. Felix na Don Cipriano malitere emume a. Copal juputara obere ogige ahụ ma tinye onyinye niile n'ebe ha na-aga. Site na ngwakọta nke Otomí na Spanish, o kelere onwe ya maka ịbịarute n'udo, ekpere ahụ wee soro anya mmiri. Ekelewo, mmehie niile ahụ chapụrụ, arịrịọ maka mmiri maka ihe ubi.
Nloghachi ahụ na-efu. A ga-egbutu osisi site na oke ohia ka o nye ha na ala okara ma na nmalite mbido site na ugwu oke mmiri ozuzo bidoro izo, mmiri ozuzo achoro otutu onwa. O doro anya na nne na nna ochie nke ugwu ahụ nwere obi ụtọ na e nyere ha.
