You maara na steeti Yucatán bụ enweghị oke mara mma cenote, gụnyere ndị na-achọpụtabeghị n'oké ọhịa na-amaghị nwoke?
N'ịmara na ọtụtụ, ọtụtụ ọmarịcha ebe ga-ahapụ na ndepụta ndị amachibidoro na naanị 11, nke a bụ nhọrọ anyị nwere akara ngosi kacha mma na Yucatan.
Ihe ngosi kacha mma na Yucatán:
1. Cenote Xlacah
Ọ dị na Mpaghara Archaeological nke Dzibichaltún, 24 kilomita n'ebe ugwu nke Mérida. Ọ bụ ebe a na-eme njem nleta nke kacha dịrị nso na isi obodo Yucatan.
"Xlacah" pụtara "obodo ochie" n'asụsụ Mayan. Aha a na-ezo aka n'ebe obibi mmadụ n'oge ochie nke dị n'akụkụ isi iyi mmiri a wee malite site na Middle Preclassic oge na Dzibichaltún.
Ọ bụ cenote sara mbara, nke nwere mmiri na-enyo enyo na omimi nke ruru mita 44 n'akụkụ ebe ugwu ọwụwa anyanwụ, ebe a na-emepe ihe ngosi a na-amaghị ndọtị ya.
Akụkụ ya dị ihe dị ka mita 200 n’agbata ọwụwa anyanwụ na ọdịda anyanwụ na mita 100 site na mgbago ugwu ruo na ndịda.
A na-eji mbara ala a dị larịị nke gburugburu ya mee ihe dị ka ikpo okwu maka mmiri na gburugburu ya bụ ebe mara mma maka ịlele ahịhịa na anụmanụ nke mpaghara ahụ.
Na Mpaghara Archaeological nke Dzibichaltún, ụlọ kachasị mkpa bụ ụlọ nsọ nke ụmụ bebi asaa, aha ya bụ maka obere eserese ụrọ asaa achọtara n'oge a na-egwu ala na 1950.
2. Cenote Zací
N'ime cenotes na Yucatán, nke a bụ otu n'ime "obodo mepere emepe", ebe ọ bụ na ọ dị ihe na-erughị 700 mita site na etiti Ime Anwansi nke Valladolid, ịbụ ọkacha mmasị nke ndị Valladolid iji jụụ na ụbọchị ọkụ.
Ọ dịkwa mkpa maka ndị njem nleta ga-enwe ọmarịcha colonial nke La Sultana de Oriente.
Zací bụ obodo ndị Maya nke jiri cenote dị ka isi mmiri. Mmiri mmiri dị ọtụtụ mita site na ala, yabụ ị ga-agbada na ọdọ mmiri site na steepụ ejiri nkume nkịtị mee.
Na ụzọ ị nwere ike ịhụ stalactites na usoro okwute ndị ọzọ.
Ihe dị ka ọkara na enyo mmiri ahụ nwere oghere nke ụfọdụ ndị dịgasị iche na-amali elu ha.
N'ime oyi na mmiri miri emi nke cenote, a na-ebi ndụ azụ ojii nke ndị ọbịa na-agba mmiri na omimi.
Guo akwukwo ndu anyi na obodo Izamal, Yucatán
3. Cenotes Cuzamá: Chansinic’Ché, Bolon-Chohol na Chelentún
Cuzamá bụ ọmarịcha oche ọchịchị obodo Yucatecan nke ihe na-erughị mmadụ 4000 bi, nke dị 45 km northwest of Mérida.
N'etiti ebe nlegharị anya nke Cuzamá bụ cenotes ya, chọọchị ya dị iche iche site n'oge a kara aka na ọtụtụ saịtị ndị mgbe ochie nke Mayan dị na ala mbụ nke Xcuchbalam.
Ndị isi obodo na-adọrọ mmasị bụ cenotes nke Chelentún, Chansinic'Ché na Bolon-Chohol, nke dị na henequen hacienda nke Chunkanán, 4 kilomita site na obodo ahụ.
Banye na ebe a mara mma bụ odyssey mara mma site n'oké ọhịa, ebe ọ na-echeta oge Yucatecan na henequen ma ọ bụ sisal, eriri anụ ahụ nke nyere Yucatan ọganihu akụ na ụba ruo narị afọ nke 20, tupu e mepụta eriri sịntetik.
Otu ụzọ ụgbọ oloko nke ụlọ ọrụ sisale na-ebugharị ibu dị iche iche n'ụgbọ ala nke ịnyịnya na ịnyịnya ibu na-adọkpụrụ, ndị bi na-eji ndị njem nleta na cenotes, yana ụmụ anụmanụ dị ka ụzọ traction.
Meanszọ njem a na-akpọ "gwongworo" nke ndị bi ebe ahụ na ọ nweghị ebe ọzọ n'ụwa ị ga-aga cenote n'ụzọ dị egwu.
4. Cenote Lol nwere
72 kilomita dị na ndịda ọdịda anyanwụ nke obodo colonial na Yucatecan Magic Town nke Valladolid bụ obodo Yaxunah, bụ ebe nnukwu ihe nkiri ya bụ ebe ihe ochie na ebe a na-edebe ya.
Lol Ha cenote bụ aru mmiri pọmpụ, meghere igwe, ya na enyo ahụ dị ọtụtụ mita site n'elu, yabụ ị ga-agbadata na ya site na steepụ vertigo.
Mgbọrọgwụ dị egwu na lianas na-agbadata n'akụkụ dị n'ime cenote ahụ, na-enye ebe ahụ anụ ọhịa na gburugburu ebe obibi.
N'ime ọhịa ndị dị na cenote a na mmiri mara mma na-acha anụnụ anụnụ ị nwere ike ịghọta mmegharị nke nnụnụ na ụda anụmanụ dị iche iche na-eme ka anụmanụ ya, dị ka iguanas, squirrel na raccoons.
Ngosipụta nke cenote na-eme ka ị hụ ala ruo ọtụtụ mita na mmiri rute omimi dị n'etiti 8 na 16 mita. O nwekwara usoro ikpo okwu.
"Yaxunah" bụ okwu Mayan nke pụtara "ụlọ turquoise" na saịtị ndị mgbe ochie nwere ọkaibe ya n'etiti oge Middle Middle na Postclassic. N'etiti akụkụ nke saịtị ahụ, North Acropolis na House of the War Council kwụpụtara.
5. Cenote San Ignacio
Nke a na-emeghe oghere nke ịma mma anwansi dị 41 kilomita ndịda ọdịda anyanwụ nke Mérida, n'okporo ụzọ Campeche.
O nwere mmiri na-acha anụnụ anụnụ na-acha anụnụ anụnụ ma nwee akụkụ dị ala nke sitere na 0.4 ruo mita 1.4 na akụkụ miri emi nke ruru mita 7, na-eme ka ọ bụrụ ọdọ mmiri nkịtị nke omimi dị omimi, dị mma maka ịgba na igwu mmiri.
Ihe nlere anya na-emegheghị na mbara igwe nwere ihe dị iche iche na ha na-eweta mmetụta ihu igwe dị iche iche banyere ọnọdụ ihu igwe.
N'oge a na-ekpo ọkụ, mgbe elu ihu elu na-abịaru 40 Celsius C, na San Ignacio cenote enwere 26 Celsius C, ihe ịtụnanya maka ịnụ ụtọ oge ọkọchị.
Otu ụlọ ọrụ na-elekọta ebe ahụ na-edobe ya n'ọnọdụ zuru oke, na-akwụ ụgwọ ego nke 80 MXN maka onye ọ bụla maka ịnweta cenote. O nwekwara ụlọ oriri na ọ restaurantụ restaurantụ ma na-enyekwa "ngwungwu" niile maka otu ụbọchị.
Na nso San Ignacio cenote bụ ebe ihe ochie nke Oxkintok na Calcehtok caves.
6. Cenote Ik-Kil
Ọ bụ otu n'ime ụlọ akwụkwọ ama ama ama ama na Yucatán, ebe ọ dị na 3 kilomita site na Chichén Itzá, na obodo Yucatecan nke Tinúm, na ọtụtụ njegharị gaa na ebe a ma ama na ihe ochie na-agụnye nkwụsị na mmiri mara mma.
Enyo ahụ karịrị mita 20 site na ala ma ị ga-agbadata steepụ a pịrị apị na nkume iji ruo n'elu ikpo okwu nke na-enye ohere ịnweta mmiri.
Ọ bụ oghere na-emeghe ikuku nwere ọdịdị gbara gburugburu, nke nwere mita 60 na omimi nke 40.
Ọnọdụ ahụ mara mma nke ukwuu, nwere obere waterfalls na lianas na vine nke na-esi na ala ruo n'ọkwa mmiri.
Cenotes dị nsọ nye ndị Mayan ma jiri Ik-Kil mee ka mmiri, ebe ntụrụndụ, na ebe maka emume, gụnyere àjà mmadụ raara nye Chaac, chi nke mmiri ozuzo.
O nweela asọmpi mmiri asọmpi ụwa na enwere ụlọ nri na ụlọ oriri na ọ restaurantụ inụ na mpaghara ahụ.
7. Cenote Sambulá
Ọ bụ ụlọ cenote mechiri emechi, nwere nnabata site na steepụ epeepe, dị na obere obodo Pebá, 43 kilomita site na Mérida.
Nkwado nke ndị obodo na-eme nhicha na ndozi nke mpaghara ahụ, na-akwụ ụgwọ ego nke 10 MXN kwa onye.
Ọ bụ nnukwu cenote maka ndị na-atụ egwu oke omimi, n'ihi na ala bụ naanị mita 1.6 na oge ọkọchị na mita 2 na oge udu mmiri.
O nwere mmiri ohuru, acha anụnụ anụnụ na nke doro anya, mara mma maka ịmịnye mmiri na gburugburu ị nwere ike ịmasị ozu ndị nwere ọdịdị pụrụ iche.
N'elu ikpo okwu nke na-enye ohere maka mmiri, enwere oche maka ndị ọbịa ịhapụ ihe ha.
Guo ntuziaka anyi na obodo anwansi nke Valladolid, Yucatán
8. Cenote Na Yah
Cenote a dị na obodo udo nke Pixyá, onye isi obodo Yucatecan nke Tecoh, 53 kilomita ndịda Mérida.
Ọ dị ihe dịka mita 40 n'ogologo na mita 30 n'obosara na n'okpuru mmiri ya na-acha anụnụ anụnụ enwere oghere ndị enwere ike nyochaa site na mmiri. N'ezie, a ga-akpachara anya dị mkpa.
Gburugburu ume na mmiri mara mma enwere mpaghara maa ụlọikwuu na maka oku, yana palapas.
N'obodo Pixyá, ọ bara uru ịga n'ụlọ nsọ nke La Candelaria na Virgen de la Asunción, yana Chalọ Nsọ nke Holy Cross, ha niile site na narị afọ nke 18.
27 kilomita ndịda nke Pixyá bụ ebe ọmụmụ ihe ochie nke Mayapán, obodo Mayan nke wuru na oyiyi nke Chichén Itzá.
Mgbe ndị Itzáes nke Chichén gbagara obodo ha na Petén, Mayapán bịara ịchị ugwu Yucatán, bụ́ nke ha chịrị ruo afọ 70 tupu ọbịbịa ndị Spen.
9. Cenote Noh-Mozón
Ọ bụ ebe a na-emeghe oghere mana enwere obosara nke nnukwu okwute nke na-eje ozi dị ka elu ụlọ. Ọ dị nso n'okporo ụzọ awara awara Tecoh - Telchaquillo, na obodo Tecoh, mgbe ị nwesịrị ụzọ dị elu.
Ga-aga na palapa nke dị n'ihu cenote, ebe ha na-ere ọnụ ụzọ ma nye jaket nchekwa.
A na-enweta mmiri dị ọcha, nke dị ọhụrụ na nke kristal site na ịrịda n'ọkwá. Ọ nwere obere nyiwe dị iche iche dị elu iji mụọ mmiri.
Ọ bụ ebe dị omimi, miri emi, ọ na-adịkarịghị ka ịnweta nsogbu na ọ dị mma maka ndakpu mmiri.
Obere azụ ojii na-ebi na mmiri na ụdị nnụnụ dị iche iche na-efegharị na mpaghara ahụ, gụnyere ilo na nnụnụ nwere oke na-acha anụnụ anụnụ.
10. Cenote X’Batun
Ọ bụ oghere na-emeghe ikuku nke dị nso na ugbo ochie koko na San Antonio Mulix. Mgbe ị rutere hacienda, ị ga-aga n'okporo ụzọ na-adịghị ọcha nke karịrị nnọọ 2 kilomita iji rute mmiri.
San Antonio Mulix bụ obodo Yucatecan a na-ahụkarị n'okporo ụzọ Uxmal, 50 km ndịda Mérida.
N'etiti cenotes na Yucatán, X'Batun pụtara ìhè maka nghọta nke mmiri ya. O nwere oghere maka imi mmiri ma ahihia gbara okirikiri nke mezigoro gburugburu paradais.
Na mgbakwunye, enwere ụzọ ụkwụ, palapas na ebe maka ịma ụlọikwuu na ọkụ.
11. Cenotes Popcorn na Mmiri Ọhụrụ
Ha abụọ mechiri emechi ma dị na Agua Dulce Ranch, nke dị nso na obodo Yalcobá, 24 km si Magical Town of Valladolid.
Palomitas cenote dị mfe ịnweta, ebe ọnụ ụzọ Agua Dulce dị warara ma nwekwuo nkwanye ugwu.
Nke mbụ nwere dayameta nke 50 mita na omimi nke 45. Mmiri mmiri na-acha anụnụ anụnụ dị ezigbo ọcha ma doo anya na ị nwere ike igwu mmiri na kayak. N’olulu ahụ nwere stalactites ndị na-eji icho ime ha achọ ebe ahụ mma.
Ihe ngosi ndị a na-adọrọ mmasị na ịgbachi nkịtị ha ma dịkwa mma iji nọrọ jụụ na ụlọ ọrụ ike izu ike nke mmiri.
Rancho Agua Dulce nwere ụlọ oriri na ọ restaurantụ restaurantụ nke a na-eto nri ya maka ọmarịcha ya. Ha na-emekwa njem site n'okporo ụzọ akọrọ na ịgbazite igwe kwụ otu ebe iji gaa n'ụzọ nke na-aga ebe a na-edekọ aha ya.
Ego ole ka e nwere na Yucatan?
Cenotes bụ ozu mara mma nke mmiri dị mma nke sitere na mmiri dị n'okpuru ala na mmiri ozuzo na-emebi nkume nzu.
Ha bụ ụlọ ndị na - adịghị ahụkebe n'ụwa na Mexico bụ mba kachasị gọzie site na okike site na usoro ndị a dị egwu.
E nwere ụdị atọ: mepere, ọkara mepere ma mechie. Na nke mbu, enyo mmiri ahụ dị n'èzí ma ọ bụ ha kachasị mfe ịnweta.
N'ebe a na-emeghe oghere, mmiri nke mmiri dị n'ime oghere ma rute n'ọnụ ụzọ oghere ahụ.
Ihe mkpuchi ndị ahụ mechiri emechi dị n'ime ọgba na-enweghị nkwurịta okwu nkịtị na mpụga na ịnweta ọdọ mmiri bụ n'ozuzu site na oghere, na steepụ na-eme site n'elu ụlọ.
N'ime oghere ndị mepere emepe na nke mechiri emechi, a na-enwekarị usoro okwute ndị mara mma, dịka stalactites na stalagmites. Ka oge na-aga, elu ụlọ ahụ nwere ike ịdaba, ghọọ cenote mepere emepe.
Ala mmiri dị na Yucatan nwere nnukwu ọnụ ọgụgụ nke cenotes, na-eme atụmatụ na naanị na steeti Yucatan enwere ihe karịrị 7000. N'etiti ọtụtụ cenotes, ọ na-esiri ike igosi nke kachasị dị egwu, mana anyị ga-etinye ya na ndepụta a.
You nweela ahụmịhe na-enweghị atụ nke ịsa ahụ n'otu n'ime ọdọ mmiri ndị a na-enye ume ọhụrụ nke ọrụ ndidi nke mmiri na-arụ kemgbe ọtụtụ puku afọ? Anyị nwere olile anya na ị ga-eme ya na Yucatán n'oge na-adịghị anya.
Kekọrịta ndị enyi gị n'isiokwu a, yabụ ha makwara nke bụ cenotes kacha mma na Yucatan.
