Njem anyị, nke mmadụ asatọ mejupụtara, bidoro na Satọde. Site n’enyemaka nke tarahumara anọ, anyị busoro ụzọ abụọ ahụ na akụrụngwa ndị dị mkpa, anyị wee gbadaa n’okporo ụzọ dị warara iji ruo obodo ọzọ, ebe ndị enyi anyị ga-eso anyị ga-eso anyị, ebe anyị nwere ike inweta anụ ọhịa na ọtụtụ ndị ga-enyere anyị aka. gaa n'ihu njem anyị.
Njem anyị, nke mmadụ asatọ mejupụtara, bidoro na Satọde. Site n’enyemaka nke tarahumara anọ, anyị busoro ụzọ abụọ ahụ na akụrụngwa ndị dị mkpa, anyị wee gbadaa n’okporo ụzọ dị warara iji ruo obodo ọzọ, ebe ndị enyi anyị ga-eso anyị ga-eso anyị, ebe anyị nwere ike inweta anụ ọhịa na ọtụtụ ndị ga-enyere anyị aka. gaa n'ihu njem anyị.
Usụn̄ oro ama eye; na mbụ ahịhịa ahụ nwere osisi ma ka anyị na-agbadata na mpaghara ahụ ghọrọ ala kpọrọ nkụ. Mgbe anyị jere ije awa ole na ole ma nwee mmasị na ọwa mmiri na-adịghị agwụ agwụ nke anyị gafere, anyị rutere n'obodo ahụ ghọrọ naanị otu ụlọ. N’ebe ahụ, otu nwoke nwere obiọma aha ya bụ Grutencio nyere anyị oroma ụfọdụ na-atọ ụtọ ma na-enye ume ọhụrụ, o wee nweta chaja abụọ na burrito abụọ iji nyere anyị aka ịnọgide n’agbụrụ ahụ. Anyị gara n’iru na n’okporo ụzọ ndị gafere ụzọ ha site n’ugwu, anyị tufuru oge na abalị wee daa. Ọnwa na-apụta n’etiti ugwu nta ahụ, na-enye anyị ìhè site n’ike dị egwu nke na onyinyo anyị gbatịkwuru, na-ese nnukwu ntụpọ n’ụzọ anyị na-ahapụ. Mgbe anyị na-achọ ịda mbà ma kpebie ịrahụ n'okporo ụzọ ahụ jupụtara na larịị, ọ tụrụ anyị n'anya site na ụda ebube nke osimiri ahụ na-ekwupụta ịdị nso ya. Ma, anyị gafere ụkwụ ruo ihe karịrị otu awa ruo mgbe anyị mechara rute n’akụkụ Urique. Mgbe anyị rutere, anyị na-ewepụ akpụkpọ ụkwụ anyị iji mikpuo ụkwụ anyị n’ime aja dị jụụ, sie nri abalị mara mma, ma hie ezigbo ụra.
Daybọchị ahụ ji ụzarị anwụ na-ekpo ọkụ nke ụtụtụ bịakwute anyị, nke gosipụtara nghọta doro anya nke mmiri osimiri nke anyị ga-eji ụgbọ mmiri mee maka ụbọchị ise na-esote. Anyị na-eteta na nri ụtụtụ na-atọ ụtọ, kwụpụta bọmbụ abụọ ahụ, wee dịrị njikere ịga. Obi ụtọ ndị otu ahụ na-efe. Ahụ́ erughị m ala n'ihi na ọ bụ mmalite nke ọmụmụ m, ma ọchịchọ ịmata ihe na-echere anyị kwụsịrị ụjọ m.
Osimiri ahụ ebughi mmiri buru ibu, yabụ na mpaghara ụfọdụ, anyị ga-agbada ma dọrọ ụgbọ mmiri ahụ, mana n'agbanyeghị nnukwu mbọ, anyị niile nwere obi ụtọ n'oge ọ bụla nke ebe a na-adọrọ mmasị. Mmiri emerald na-acha akwụkwọ ndụ na nnukwu mgbidi na-acha ọbara ọbara nke dị n’osimiri ahụ, dị iche na-acha anụnụ anụnụ nke mbara igwe. Enwere m mmetụta dị obere n'akụkụ akụkụ ahụ dị egwu ma dị egwu.
Mgbe anyị rutere nso na ọsọ ọsọ mbụ, ndị njem na-eduzi anyị. Waldemar Franco na Alfonso de la Parrra, nyere anyị ntuziaka ka anyị si anya ụgbọ elu ahụ. Oké mkpọtụ nke mmiri na-ada na mkpọda ahụ mere ka m maa jijiji, ma anyị nwere ike ịnọgide na-akwọ ụgbọ mmiri. N’aghọtaghị ya, ụgbọ ahụ kpọgidere ya na nkume wee malite ịtụgharị dị ka nke ugbu a dọkpụrụ anyị. Anyị banyere ngwa ngwa na azụ anyị, a nụrụ mkpu ma ndị otu niile daba na mmiri. Ka anyị siri na mmiri pụta, anyị tụgharịrị iji hụ ibe anyị ma chịkwaa ọchị anyị na-atụ ụjọ. Anyị banyere n'ụgbọ mmiri ahụ akwụsịghị ikwurịta ihe merenụ rue mgbe adrenaline anyị dara ntakịrị.
Mgbe anyị banyere ụgbọ mmiri were awa ise anyị nọrọ ezigbo oge n’oge mmetụta, anyị kwụsịrị n’akụkụ osimiri iji gbue agụụ. Anyị wepụtara “nnukwu” oriri anyị: aka ole na ole nke mkpụrụ osisi a mịrị amị na ọkara ogwe ike (ọ bụrụ na anyị nwere agụụ), anyị zuru ike ruo otu awa iji gaa n'ihu na-agagharị na mmiri na-enweghị atụ nke Osimiri Urique. Na elekere isii nke ehihie, anyị malitere ịchọ ebe dị mma ị ga-ama ụlọikwuu, mee ezigbo nri abalị ma hie ụra n'okpuru igwe jupụtara na kpakpando.
Ọ bụghị n’ụbọchị nke atọ nke njem a ka ugwu malitere imeghe wee hụ mmadụ mbụ na-esoghị njem ahụ: otu Tarahumara aha ya bụ Don Jaspiano onye gwara anyị na ọ ka nwere ụbọchị abụọ iji rute obodo Urique, ebe anyị na-eme atụmatụ imecha njem anyị. Don Jaspiano ji obiọma kpọọ anyị ka anyị bịa n'ụlọ ya ka anyị rie agwa na achịcha e mere ọhụrụ na, n'ezie, mgbe oge ahụ niile gbalịsịrị nanị nri anyị gwụrụ (ofe na oatmeal ozugbo), anyị ji ọ joyụ wee banye agwa ndị ahụ dị ụtọ, n'agbanyeghị agbanyeghị nwute anyị! ike gwụrụ anyị n'abalị!
N'ụbọchị nke ise nke njem anyị rutere n'obodo Guadalupe Coronado, ebe anyị kwụsịrị n'otu obere osimiri. A mita ole na ole site na ebe anyị rụnyere ogige ahụ, ezinụlọ Don Roberto Portillo Gamboa biri. Maka ọdịmma anyị bụ ụbọchị Tọzdee dị nsọ, ụbọchị ememme izu ụka ahụ dị nsọ na-amalite ma obodo ahụ dum na-agbakọta ikpe ekpere ma gosipụta okwukwe ha site n'ịgba egwu na ịbụ abụ. Doña Julia de Portillo Gamboa na ụmụ ya kpọrọ anyị ka anyị bịa oriri ahụ, n'agbanyeghị ike ọgwụgwụ, anyị gara n'ihi na anyị agaghị echefu emume a na-adọrọ mmasị. Mgbe anyị rutere, nnọkọ oriri na ọ hadụ hadụ amalitelarị. Site na inyocha onyogho ndi ahu nke si n’otu akuku rue na nke ozo bu ndi nso n’ubu ha, nuru nkpu na mberede na nke gbasasiri ike, igba egwu na ntamu ndi n’ekpere oge nile, ebuputara m n’oge ozo. Ọ bụ ihe ịtụnanya na anwansị iji nwee ike ịhụ mmemme nke ịdị ukwuu a, oge ochie a. N'ịbụ ndị so na ụmụ nwanyị Tarahumara yi uwe ogologo nke otu puku agba, ụmụ nwoke na-acha ọcha na eriri ha kee n'úkwù ha, buuru ha gaa n'oge na ohere ọzọ ndị Guadalupe Coronado kesara.
N'ụtụtụ, anyị kwakọtara akụrụngwa anyị na mgbe ndị ikom ahụ na-achọ ụgbọ njem ala iji gaa Urique, mụ na Elisa gara leta ezinụlọ Portillo Gamboa. Anyị na ha nwere nri ụtụtụ na mmiri ara ehi ọhụrụ, achịcha na-ekpo ọkụ nke ụlọ, na n'ezie, ha agaghị echefu agwa mara mma na achịcha. Doña Julia nyere anyị obere capirotada, ihe ụtọ dị ụtọ nke nwere ọtụtụ ihe dị ka shuga aja aja, apụl jam, ahụekere, plantain, walnuts, mịrị na achịcha, nke akwadoro maka emume Ista; Anyị were foto nke ezinụlọ ahụ dum wee sị ha nọrọ nke ọma.
Anyị hapụrụ osimiri ahụ, tinye akụrụngwa n'ime gwongworo ma rute Urique na-erughị oke ọkpa. Anyị na-aga n’okporo ámá dị naanị n’obodo ahụ chọọ ebe anyị ga-eri ma nọrọ. N'ụzọ dị ịtụnanya, enweghị ohere dị, ikekwe n'ihi ememme ndị a na-eme n'obodo ndị agbata obi na nnukwu "agba egwu" nke edoziri na square Urique. Mgbe anyị richara nri, a gwara anyị na "El Gringo" gbazitere ogige ya maka ndị na-ama ụlọikwuu, ya mere, anyị gara ịhụ ya na pesos atọ anyị debere ụlọikwuu ahụ n'etiti ogologo ịta ahịhịa na ụdị osisi ndị ọzọ. Ike ọgwụgwụ mere ka anyị hie ezigbo ụra, mgbe anyị tetere ụra, ọchịchịrị gbara. Anyị jere ije na "n'okporo ámá" na Urique e bijuwo. Stlọ ọka, nduku na ihe oriri valentina, ice cream a na-eme n'ụlọ, ụmụaka ebe niile na gwongworo ndị gafere obere n'okporo ámá ahụ site n'otu akụkụ gaa na nke ọzọ, zụlitere ma wedata ndị nọ n'ọgbọ niile nyere "ọrụ" ahụ. Anyị gara biri ngwa ngwa, anyị zutere ndị nwere ezigbo enyi, anyị na-agba egwu norteñas ma na-a tụ tesgüino, mmanya na-egbu ọka nke mpaghara ahụ.
N'elekere asaa nke ụtụtụ echi ya, ụgbọ ala gafere anyị nke ga-ebu anyị Bahuichivo, ebe anyị ga-aba ụgbọ oloko Chihuahua-Pacific.
Anyị na-ahapụ obi nke ugwu iru Creel mgbe ehihie. Anyị zuru ike na họtel, ebe ụbọchị isii anyị nwere ike iji mmiri ọkụ saa ahụ, anyị gara nri abalị na ụbọchị anyị gwụchara na akwa dị nro. N'ụtụtụ, anyị jikere ịpụ na Creel n'otu ụgbọ ala ahụ sitere na ụlọ ọrụ Río y Montaña Expediciones nke ga-akpọga anyị Mexico. Na nloghachi enwerem oge buru ibu ichikota echiche m ma mata na ihe omuma ndia nile gbanwere ihe n’ime m; M zutere ndị mmadụ na ebe ndị kụziiri m uru na ịdị ukwuu nke ihe ndị na-adị kwa ụbọchị, nke ihe niile gbara anyị gburugburu, na anyị anaghị enwekarị oge ịmasị.
Isi mmalite: Amaghi Mexico Nke 219 / Mee 1995
