Taa agbụrụ anọ biri na mpaghara Tabasco: Nahuas, Chontales, Mayaszoques na Choles. Agbanyeghị, ọdịbendị nke ọdịbendị bụ Chontal, ebe ọ bụ na ọtụtụ omenala na nkwenkwe Tabasco dabere na cosmogony oge ochie ya, nke atụmatụ Mayan na Olmec jupụtara.
Ihe nketa ọdịnala a na-ekpebi ịme ọrụ dị iche iche nke ọrụ nka. N’ebe obibi ụmụ amaala ọ bụla, a na-enye nri na ihe ọ drinksụ drinksụ na gourds a na-ese anwụrụ, a na-atụnye ngaji emume ha nke nwere ihe osise na aka; A na-eji osisi cedar na-acha uhie uhie rụọ ọrụ ya na ebe ịchụàjà ma ọ bụ n'okporo ámá ebe a na-eme ememe na-eji akwụkwọ china chọọ ya mma.
N’ụlọ ụka niile nke ụmụ amaala Nacajuca na ụsọ osimiri enwere omenala ikpegara onye senti ekpere n’asụsụ Chontal, ebe mmadụ na-atụgharị n’asụsụ Spanish.
Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ obodo niile nke Tabasco ihe nnọchianya nke martyrt Christ na-eme na Izu Dị Nsọ, ọkachasị na chọọchị nke Tamulté de las Sabanas na Quintín Arauz ebe a kwụgidere obere ụgbọ mmiri osisi ndị mara mma n'elu ụlọ, dịka ekele maka ihu ọma a natara.
Ememe kachasị mkpa bụ nke Disemba 12 maka nsọpụrụ nke Virgin nke Guadalupe, bụ ndị a na-ewuru ebe ịchụàjà na agbata obi na obodo na obodo niile nke steeti. N’ụlọ ọ bụla ebe a na-eleta ebe ịchụàjà, a na-anabata onye pilgrim nwere ezigbo nri nke na-abụkarị tamales na ato nke mkpụrụ osisi dị iche iche.
Maka emume okpukpe ọ bụla, enwere onye nlekọta na-ahụ maka ịkwadebe nnukwu ite chọkọletị nke ọ na-ekesa n'etiti ndị na-aga ọrụ mmemme.
Na Tenosique, n'oge emume a na-agba egwu ama ama nke El Pocho, ma ọ bụ ezumike, na steeti niile a na-ewere pozol dị ka ihe ọ drinkụ drinkụ na-enye ume ọhụrụ, nke a na-arụ na jícaras nke emere na Jalpa, Centla na Zapata. A na-akpụkwa ihe mkpuchi siri ike nke coconuts, nke a na-eji maka otu nzube ahụ.
A na-eji ụrọ mee ọmarịcha ụdị paxtles, ite, efere, iko, ihe nsure ọkụ na-esi ísì ụtọ na comales, mgbe ụfọdụ, a na-eji ihe osise dị mfe nke ụmụ nwanyị si obodo Tacotalpa, Jonuta, Nacajuca, Centla na Jalpa de Méndez chọọ ya mma, ọkachasị maka ije ozi na dozie nri emume.
Nri ndị Tabasco dị ụtọ ma dịgasị iche iche, ebe ọ gụnyere armadillo, tepescuintle na adobo, jicotea, pochitoque na guao (ụdị turtles ala) na ofe na stew, pejelagarto a roara n'ọkụ; ihe ndị na-atọ ụtọ, nke na-atọ ụtọ, nke na-atọ ụtọ, tinyere ụzọ dị iche iche a na-esi esi nri plantain.
Onye ọ bụla n’ime obodo iri na asaa nke mejupụtara steeti nwere ememme na ememme nke ya, nke ndị mmadụ na-a rejoiceụrị ọ withụ na egwu na egwu egwu mpaghara, ngosipụta nka nke na-egosipụta okike ndị Tabasco. Ya mere, ihe niile dị na Tabasco bụ nka, ihe ọ bụla dị na Tabasco bụ omenaala.
Isi mmalite: Amaghi Mexico Nduzi nke 70 Tabasco / June 2001
