Mgbe anyị rutere n’ọnụ Busilhá, nke na-asọda Osimiri Usumacinta, anyị enweghị ike ikwenye ihe anyị hụrụ: oke nsụda mmiri mara mma ma maa mma, nke abụ ya bụ ihe okike.
A na-ewere Lacandon Jungle, nke dị na ndịda ọwụwa anyanwụ Mexico, na steeti Chiapas, dị ka otu n'ime ebe ndị siri ike ikpeazụ nke oke ọhịa ebe okpomọkụ na North America. N'ihi njirimara okike ya, ọ na-arụ ọrụ dị mkpa dịka onye nchịkwa nke ihu igwe na mmiri ozuzo; Ahịhịa nke ọhịa Lacandon bụ nke a na-akpọ oke ọhịa na-acha akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ na-eto eto, ihu igwe dị kwa afọ 22 Celsius C na mmiri ozuzo gafere 2,500 cm3 kwa afọ; na nnukwu ókèala ya otu n'ime osimiri ndị bụ isi nke mba anyị na-ahụ ụzọ ya, nke ndị obodo ahụ kpọrọ "Padre Usumacinta".
Iji nweta echiche banyere ụdị dị iche iche dị na mbara igwe, o zuru ezu ịkọ na e nwere ihe karịrị puku iri na ise ụdị butterflies nocturnal, akụkụ 65 nke azụ, ụdị anụ na-akpụ akpụ iri asatọ, 300 nnụnụ na 163 nke mammals, na mgbakwunye, amphibians nọchiri anya site na iwu 2 na ezinụlọ 6.
E nwere ọtụtụ ọrụ a na-eme n'ime ọhịa Lacandon: site na ịmịpụta ihe iji wepụta, site na ọrụ ugbo, nchekwa na ọrụ ndị njem; N'okwu nke ikpeazụ, Lacandona - dịka ọ maara nke ọma- nwere nnukwu ikike na, nke a na-eduzi n'ụzọ ziri ezi, nwere ike bụrụ mkpebi na nchekwa nke mpaghara ahụ, na mgbakwunye na-anọchi anya ụzọ ọzọ ego si enweta ego maka ndị bi na mpaghara ahụ.
Ecotourism - nke a ghọtara dị ka omume bara uru, nke a na-eduzi na mpaghara enweghị nsogbu ma ọ bụ nke enweghị nsogbu - ga-abụ otu n'ime ngwaọrụ kachasị mma iji kwalite mmepe na-adigide na uru akụ na ụba mpaghara na nchekwa nke Lacandona.
Iji mata otu n’ime ihe ịtụnanya dị n’akụkụ a nke Mexico, anyị kpebiri ịgagharị n’ime ọhịa ahụ, nke malitere na Palenque, otu n’ime obodo ndị bụ́ isi nke oge Mayan, tinyere Bonampak, Toniná na Yaxchilán, bụ ndị kasị bụrụ ndị mejupụtara. Mayan dị mkpa na mpaghara a - na-enweghị ibelata mkpa nke ndị ọzọ ebe enwekwara mmepeanya nke, n'oge ahụ, achọtaghị oke ma gbasaa n'ọtụtụ Central America.
Ebumnuche nke njem a bụ ịmata otu n'ime osimiri ndị a hụrụ na ntanetị dị mgbagwoju anya nke mmiri nke Lacandon Jungle, nke a na-akpọ na "ite mmiri" na Mayanbusilháo. Anyị na-aga n'okporo ụzọ nke si Palenque gaa n'oké ọhịa nke dị n'okporo ụzọ awara awara n'ebe ndịda; na kilomita 87 dị na obodo Nueva Esperanza Progresista, onyinye nke obere ihe nke akụkụ ikpeazụ nke osimiri ahụ bụ.
Onye anyị hụrụ na mbụ bụ onye na-arụ obere ụgbọ ala na ụzọ Nueva Esperanza Progresista-Palenque. (Ọ na-ahapụ obodo ahụ na 6: 00 n'ụtụtụ wee laghachi na 2: 00 pm, yabụ ọ bụrụ na ịchọrọ ịga n'ụzọ ahụ, ị ga-anọ na Palenque na 11: 00 am) kilomita 87 ebe ị na-ewere oghere unyi nke kilomita 3 ruo etiti obodo ahụ. Ọ bụ ebe a ka njem na mmụta anyị banyere oge gara aga nke ọhịa malitere n'ezie, n'ihi Don Aquiles Ramírez onye, ya na nwa ya nwoke, duru anyị gabiga ụzọ dị iche iche.
Enwere ike iji ụkwụ ma ọ bụ gwongworo mee akụkụ izizi nke osimiri Busilhá ahụ, ụgbọ ahụ nwere ike iburu akụrụngwa nke mgbada sitere na mmiri Usumacinta na-eme ruo steeti Tabasco; ebe osimiri a tufuru uzo ya wee gharia na mpaghara idei mmiri, nke n’egosiputa njem na-enweghị atụ n’ime mmiri dị jụụ na nke ọgbaghara. Anyị gafere obere ụlọ ma ọ bụ ebe a na-azụ anụ ụlọ nke ọrụ ha bụ ọrụ ugbo na anụ ụlọ, anyị wee chọpụta na enweghị nnukwu mbọ na ahịhịa ndụ dị obere: anyị hụrụ naanị ahịhịa na ubi ọka.
Akụkụ nke abụọ nke ngalaba ahụ bụ 7.3 km site na obodo ruo n’ọnụ mmiri. Ugbu a, ahịhịa a gbanwere gbanwere ya na mpaghara mpaghara, ma ka anyị na-abịaru ebe anyị na-aga, anyị na-ahụ ihe ndị ọzọ, dịka osisi, nnukwu osisi, nnụnụ na anụmanụ ndị ọzọ. Zọ ọzọ iji ruo ebe ahụ bụ site na Frontera Corozal, obodo sitere na Chol nke dị 170 kilomita site na Palenque ruo ọwụwa anyanwụ. Site na ebe a enwere ike ịgbada Osimiri Usumacinta wee rute ọnụ Busilhá.
A mụrụ Osimiri Busilhá na njikọta nke Osimiri Lacantún - nke sitere n'akụkụ ndịda nke Lacandona Forest - na osimiri Pasión na Salinas - nke sitere na ugwu ugwu ọdịda anyanwụ nke Guatemala-. Ọwa ya gbatịrị ihe karịrị 80 km site na larịị Lacandón, na mpaghara a na-akpọ El Desempeño, ọ na-agafe n'ọtụtụ obodo ruo mgbe ọ ruru na njedebe ma na-asọpụrụ Usumacinta, yana osimiri ndị ọzọ nke usoro a dị mgbagwoju anya. .
Njegharị nke mpaghara ugwu nke oke ọhịa na-enye akụkọ banyere akụkọ ntolite ya na nso nso a: nnukwu ala mepere maka anụ ụlọ na ọrụ ugbo, nke dabere na ịgha mkpụrụ nke ọka ebe niile (Zea mays) na chili (Capsicum annum). Mana n'etiti etiti mmiri a, anyi huru ahihia nke ebe a, dika cedar uhie (Cedrela odorata), mahogany (Swietenia macrophilla), jovillo (Astronium graveolens) n'etiti lianas (Monstera sp.) Na otutu nkwu .
Nnụnụ na-efefere n’elu anyị n’achọ nri ma ọ bụ ebe anyị ga-aga; toucan (Ramphastus sulfuratus), nduru na parakeets bụ ụdị; mgbe anyị na-ele ha, anyị nwere ike ịnụ mkpu nke enwe enwe (Alouatta pigra) ma nwee ọ theụ n'egosipụta nke otters (Lontra ngicaudis) mepụtara mgbe ọ na-egwu mmiri na osimiri. Na mpaghara enwere raccoons, armadillos na anụmanụ ndị ọzọ na-esiri ike ịdebe n'ihi omume ha.
Ndị bi na agbataobi Esperanza Progresista nwere, dị ka aha ya na-egosi, olileanya nke ịrụ ọrụ ecotourism. Ọ bụ obodo nke obere ndị nwe obodo malitere afọ 22 gara aga site na ndị mmadụ si Macuspana (Tabasco), Palenque na Pichucalco (Chipas). Onye ndu anyị, Don Aquiles Ramírez, afọ 60, onye guzobere ógbè a ma nwee nnukwu ahụmahụ n'oké ọhịa, na-agwa anyị, sị: “Abịara m n'oké ọhịa ahụ afọ 37 gara aga, ahapụrụ m ebe m si bịa n'ihi na enweghịzi ala ọ bụla Anyị na-arụ ọrụ, ndị nwe ha nwekwaara anyị dị ka ndị na-arụ ọrụ nduru. ”
Site na mmechi mmechi nke ndi ulo oru, nke di na isi osimiri nke Lacandon Jungle (Jataté, Usumacinta, Chocolhá, Busilhá, Perlas, wdg), otutu ndi mmadu di iche iche di iche n'ime oke ohia. Mgbe e meghere ụzọ maka mwepụta mmanụ, ndị si n'ebe ugwu na etiti steeti Chiapas chịrị ọtụtụ mpaghara ala. Ọtụtụ ndị otu anatala mkpebi ha nke agrarian na onyinye ndị na-agbanwe iwu nke Lacandona Community na Montes Azules Reserve n'onwe ya.
Site na onyinye nke ala na nguzobe nke Lacandon Community n’agbata 1972 na 1976, ọtụtụ obere obodo kwagara na Centre Population a na-akpọ, nke na-enweghị nnabata zuru oke nke ndị bi na mpaghara ahụ.
N’agbata nrụgide nke ụlọ ọrụ ndị na-egbu osisi na mgba ndị metụtara mpaghara, na 1975 ọkụ malitere nke gbasaa ihe karịrị puku hekta 50 wee were ọtụtụ ọnwa; A na-emepụtaghị akụ ndị sitere n'ọhịa n'akụkụ ugwu nke oke ọhịa ma akụkụ dị mma nke mpaghara ahụ emetụtara ghọrọ ala ịta ahịhịa na ala ubi.
Mgbe ọtụtụ afọ gachara, ụzọ ahụ mechara bịa; site na ya, njem na ọtụtụ ndị ọbịa nwere mmasi maka ịmatakwu ebe ọhịa dị n'okirikiri n'otu n'ime mpaghara Mexico nwere ụdị ndu na ọdịbendị kachasị ukwuu.
Otu uru dị n’okporo ụzọ awara awara ma ọ bụ nke asphalt bụ na ha na-eme ka ọmụma nke ọtụtụ ihe okike, ihe ochie na ebe ọdịbendị mechiri emechi maka enweghị ụzọ, mana ọghọm bụ na anaghị elezi ha anya nke ọma ma ọ bụ na-enwe ọfụma. Na mgbakwunye, mmetụta obibi nke okporo ụzọ na njem njem emeghị nke ọma mepụtara akụ na ụba na ọdịbendị nke na-ebikọ ebe ndị a, ha na-etinyekwa ihe egwu nke ịla n'iyi ruo mgbe ebighị ebi.
N’agbata mkparịta ụka anyị na Don Aquiles na nwa ya nwoke, anyị banyere n’ime oke ọhịa rue mgbe anyị ruru ebe anyị na-aga. N'ịtụ ebe dị anya anyị nwere ekele maka osimiri nke bịara wee gawa n'ihu na ụzọ ya; Anyị rutere n'ọnụ ya, dị ka ákwà mgbochi nke nkume pel, ọ dị ka ọ ga-akwụ ụgwọ dị ukwuu maka obi ike ọ na-eche ihu na nnukwu colousus. Osimiri Busilhá nyefere mgbe ọ zutere Usumacinta, ọ dịghị ihe na-erughị ọdịda ya.
N'ihi ọdịiche dị na elu, ọnụ Busilhá na-etolite nsụda mmiri dị egwu. N'ebe ahụ ka ọ dị, dị ebube ma maa mma, nwere ndapụ mbụ nke mita asaa n'ịdị elu ma mesịa mepụta ọkwa dị iche iche ka a ga-asị na ọ na-atụ ụtụ ya.
Mgbe anyị masịrị ya ma nwee obi ụtọ na nkeji oge ntụgharị uche na enweghị ekele maka gburugburu ebe obibi, anyị kpebiri igwu mmiri na mmiri ya wee chọpụta ya. Enyere anyị aka site na eriri anyị rịdata n'etiti nkume ndị dị n'akụkụ ọdịda mbụ na ọdọ mmiri a kpụrụ anyị nwere ike mikpuo onwe anyị na mmiri. Usoro ndị na-eso anyị kpọrọ anyị ka anyị gbalịa ịgbaso ụzọ ha, n'agbanyeghị na anyị tụlere na ọ bụ naanị nzọụkwụ nke abụọ nyere anyị ohere ịwụli n'enweghị ihe egwu.
Mgbe Osumacinta Osimiri na-ebili n'oge udu mmiri, a na-ekpuchi ọkwa ala nke nsụda mmiri ma naanị osisi abụọ fọdụrụ; ma ọ bụghị na nke a bụ mma nke nsụda mmiri na-erughị. Gagharị agagharị ebe a na-aga Usumacinta bụ ihe ịtụnanya na ohere pụrụ iche iji metụta ihe okike.
Nke a mere ka ahụmịhe a mechie na Lacandon Jungle. Ka anyị na-eje ije na ya, ọ ga-eme ka anyị mata na anyị amachaghị ya.
