Osimiri Lacandon bụ otu n'ime ebe nchekwa nke Chiapas bụ ebe obibi nke ọtụtụ ụdị anụ ọhịa na Mexico. Mara ihe mere anyị ji kwesị ilekọta ya!
Mkpa odi iche iche di iche iche nke Lacandon ọhịa ọ bụ eziokwu nke ọtụtụ ndị na-amụ banyere ihe ndị dị ndụ na ndị na-eme nchọpụta mụtara ma mụọ. Ọ bụghị n'efu Ọdụ sayensị Chajul ị nọ n'oké ọhịa a jupụtara na ya ụdị jupụtara na Mexico na umu ihe di egwu. Otú ọ dị, ihe ndị ọzọ a maara banyere oke ọhịa Lacandon na ebe echedoro nke Chiapas, nke puru iche karia enweghi ihe omuma banyere ihe di iche iche di iche iche nke gbasaa site na 17,779 km2 ya, onodu di otua bu ihe ima aka nye ndi nyocha nke rutere onye ahoputara dika onye mbu ohia mmiri ohia nke Mesoamerica.
The Lacandon Jungle, emi odude ke n'ebe ọwụwa anyanwụ na njedebe nke Chiapas, sitere n’agwaetiti dị na Ọdọ Mmiri Miramar a na-akpọ Lacam-tún, nke pụtara nnukwu okwute, ndị bi na Spen a na-akpọ Lacandones.
N’agbata afọ 300 na 900 ọ mụrụ na nke a Chiapas ọhịa otu n'ime mmepeanya kasịnụ na Mesoamerica: ndị Mayan, na mgbe ọ tufachara, Lacandon Jungle nọgidere bụrụ onye na-ebighị ebi ruo ọkara mbụ nke narị afọ nke 19, mgbe ụlọ ọrụ na-egbu osisi, ọkachasị ndị mba ọzọ, kwadoro onwe ha n'akụkụ osimiri ndị a na-agagharị agagharị ma malite usoro kpụ ọkụ n'ọnụ nke nrigbu osisi cedar na mahogany. Mgbe mgbanwe gasị, mwepụta nke osisi mụbara ọbụna karị ruo 1949, mgbe iwu gọọmentị kwụsịrị nrigbu nke oke mmiri ozuzo nke okpomoku, na-achọ ichedo ya ihe okike di iche iche ma na-akwalite ebe ndị echedoro na Chiapas. Agbanyeghị, usoro ịchị achị siri ike bidoro mgbe ahụ, na mbata nke ndị nkịtị na enweghị ahụmịhe n'oké ọhịa nke okpomoku mere ka ọ ka njọ karịa ma malite ịbụ Oke ọhịa Lacandon nọ n'ihe ize ndụ.
N'ime afọ 40 gara aga, oke ohia nke Lacandon Jungle ọ dị ngwa ngwa na ọ bụrụ na ọ gara n'ihu n'otu ije ahụ, oke mmiri ozuzo Lacandon ga-apụ n'anya. Nke 1.5 nde ha nwere Lacandon Jungle na ChiapasTaa enwere 500,000 fọdụrụ na ọ dị mkpa iji chekwaa n'ihi oke uru ha bara, n'ihi na n'ime ha ka ọtụtụ anụmanụ dị na Mexico dị, nwere naanị anụmanụ na ahịhịa nke mpaghara ahụ, na mgbakwunye na eziokwu ahụ bụ na hectare ndị a bụ ndị na-achịkwa ihu igwe dị oke mkpa ma nwee uru mmiri. nke usoro izizi n'ihi oke osimiri ndị na-agba ha mmiri. Ọ bụrụ na anyị tufuo oke ọhịa Lacandon, anyị ga-efunahụ akụkụ bara uru nke ihe nketa na ụdị jupụtara na Mexico. Agbanyeghị, ruo ugbu a iwu niile na mmemme niile enyere maka mpaghara Lacandon Jungle dị oke mkpa amịpụtaghị ezigbo nsonaazụ ma ọ bụ na-adigide ma ha eriteghị uru ọhịa ma ọ bụ Lacandon. Ya mere, na Ọdụ Chajul na UNAM na-eduzi, ọ nwere ike ịbụ nhọrọ iji chebe ma mee ka ọhịa a nke Mexico mara ụwa niile. Ima ye ukpono edi ntotụn̄ọ ifiọk.
Stationlọ ọrụ nyocha maka Montes Azules Biosphere Reserve
Chalọ ọrụ Chajul dị n'ime oke nke Montes Azules Biosphere Reserve, nke edepụtara dịka otu n'ime ebe echedoro nke Chiapas na 1978 iji chekwaa ndị nnọchi anya gburugburu ebe obibi nke mpaghara ahụ ma hụ na nhazi na ịga n'ihu nke ihe dị iche iche dị ndụ na usoro mgbanwe na usoro obibi. Ebe nchekwa ahụ nwere mpaghara nke 331,200 ha, nke na-anọchite anya 0.6% nke ókèala mba. Isi ahihia ya bu oke ohia nke okpomoku, ma n’obere oke, savannas ide mmiri, oke ohia na ohia pine-oak. Banyere fauna, Montes Azules nwere 31% nke nnụnụ nke mba ahụ dum, 19% nke mammals na 42% nke butterflies nke superfamily papilionoidea. Ọzọkwa, ọ na-echekwa ọtụtụ ọnụ ọgụgụ dị egwu nọ na Chiapas, iji chekwaa ụdị mkpụrụ ndụ ihe nketa ha.
Twozọ abụọ n'ụzọ atọ nke Montes Azules Biosphere Reserve bụ ala nke obodo Lacandon, nke na-ejide mpaghara nchekwa ma na-asọpụrụ usoro okike. Lacandon anaghị ekwe ka mmịpụta nke akụrụngwa nke oke mmiri ozuzo nke ebe okpomọkụ na-enye, ọ bụ ezie na ọ bụ onye maara ihe na ọ ga-anakọta ya karịa ka ọ dị mkpa. Omume ha na-adịgide adịgide maka ebe obibi ha na ihe atụ maka onye ọ bụla ịgbaso.
Mmalite nke ọdụ ụgbọ Chajul
Akụkọ ihe mere eme nke ọdụ Chajul malitere na 1983 mgbe SEDUE malitere iwu nke ọdụ asaa maka njikwa na nyocha nke nchekwa. Na 1984 ọrụ ndị a agwụla na na 1985, dịka ọ na-eme, a gbahapụrụ ha n'ihi enweghị mmefu ego na atụmatụ.
Fọdụ ndị ọkà mmụta ihe banyere ndụ dị ka Rodrigo Medellín, nwere mmasị na nchekwa na ọmụmụ nke Lacandon Forest, hụrụ ọdụ ọdụ Chajul dị ka ụzọ dị mkpa maka nchọpụta ha banyere ụdị ndụ dị iche iche nke mpaghara ahụ. Dr. Medellín malitere ọmụmụ ya na mpaghara ahụ na 1981 n'echiche nke ịtụle mmetụta nke ahịhịa ọka Lacandon na mpaghara ndị na-ahụ maka anụ ahụ ma nweta akara mmụta doctoral na Mahadum Florida. Na nke a, ọ na-agwa anyị na na 1986 ọ gara obodo a na mkpebi siri ike ịme akwụkwọ doctoral ya na Lacandona na iji weghachite ọdụ maka UNAM. O nwekwara ihe ịga nke ọma, n'ihi na na njedebe nke 1988, amalitere ọdụ Chajul site na akụ ndị Mahadum Florida nyere, na mgbe e mesịrị Conservation International nyere ya nkwụsi ike siri ike na itinyekwu ego. Ka ọ na-erule etiti 1990s, ọdụ ahụ na-arụ ọrụ ugbu a dị ka ebe nyocha na Dr. Rodrigo Medellín bụ onye isi.
Ebumnuche bụ isi nke Chajul Scientific Station bụ iwepụta ihe ọmụma banyere oke ọhịa Lacandon na ụdị ndụ dị iche iche dị iche iche, maka nke a, ọ chọrọ ka ọnụnọ nke ndị na-eme nchọpụta si mba ahụ ma ọ bụ ndị mba ọzọ na-atụ aro bara uru maka ịmatakwu ihe banyere anụmanụ na ahịhịa nke mpaghara ahụ. N'otu aka ahụ, ka ọrụ ngo na-egosi ịdị mkpa nke oke ọhịa a na Mexico, ọ ga-adịrị ya mfe karị ichekwa ya.
Ọrụ ọdụ ụgbọ Chajul
Ihe oru nile emere n’igwe Chajul bu onyinye di nkpa nye sayensi, ufodu n’ime ha abiala mgbagha n’usoro imuta banyere mgbanwe nke umu. Kpọmkwem, enwere ikpe nke ọkà mmụta ihe banyere ndụ bụ Esteban Martínez, onye na-achọpụta ihe ọkụkụ nke otu ụdị, ụdị na ezinụlọ nke amabeghị ruo ugbu a, nke bụ saprophytic ma na-ebi n'okpuru ebe a na-ekpofu ahịhịa na mpaghara idei mmiri n'akụkụ ọwụwa anyanwụ Lacantún. Ifuru nke osisi a nwere akwụkwọ akụkọ na ihe pụrụ iche, nke ahụ bụ na okooko osisi niile nwere stamens (nwoke na nwanyị) gburugburu pistil (nwanyị nwanyị), kama nke ahụ, ọ nwere ọtụtụ pistils gburugburu stamen etiti. Aha ya bụ Lacandona schismatia.
N'oge a, ụlọ ọrụ anaghị arụ ọrụ ọfụma n'ihi enweghị ọrụ, ọnọdụ a bụ maka nnukwu nsogbu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na Chiapas. Mana n'agbanyeghị ihe egwu dị na ya, ndị nyocha ahụ ka nọ n'ọdụ na-alụ ọgụ maka oke ọhịa Chiapas. Otu n’ime ha bụ Karen O’brien, onye ọkammụta ihe banyere ala na Mahadum Pennsylvania nke na-emepe edemede ya ugbu a banyere mmekọrịta dị n’etiti igbutu na mgbanwe ihu igwe na oke ọhịa Lacandon; ọkà n'akparamàgwà mmadụ Roberto José Ruiz Vidal si Mahadum Murcia (Spain) na onye gụsịrị akwụkwọ Gabriel Ramos si Institute of Biomedical Research (Mexico) bụ ndị na-amụ banyere akparamàgwà omume nke Spider Monkey (Ateles geoffroyi) na Lacandon Forest, na ọkà mmụta ihe ọmụmụ bụ Ricardo A. Frías nke UNAM, nke na-arụ ọrụ nyocha ndị ọzọ, mana ọ na-ahazi ọdụ Chajul ugbu a, ọnọdụ ga-emesịa gakwuru Dr. Rodrigo Medellín.
Ofdị ụsụ na Lacandon Jungle
Ndi umu akwukwo abuo sitere na UNAM Institute of Ecology hoputara oru a dika ihe edemede, ebumnuche ya bu ime ka ndi mmadu mara ihe nile di nkpa ka ihe ojoo nke usu ahu wepu na uru bara uru nke gburugburu ya.
N'ime ụwa enwere ihe dịka 950 ụdị ụsụ iche iche N'ime ụdị ndị a, enwere 134 na Mexico dum na ihe dịka 65 n'ime ha n'ime Lacandon Jungle. Na Chajul, ụdị 54 ka edere edere ugbu a, eziokwu na-eme ka mpaghara a bụrụ nke kachasị dị iche iche n'ụwa na ụsụ.
Ọtụtụ ụdị ụsụ bara uru, ọkachasị nectoivores na sectivores; nke mbụ na-eme dị ka pollinators na nke ikpeazụ na-eripịa gram 3 nke ụmụ ahụhụ malefic kwa elekere, na data dị otú ahụ na-egosi oke arụmọrụ ha na ijide anụmanụ ndị a na-emerụ ahụ. Speciesdị frugivorous na-arụ ọrụ dị ka ndị na-achụsasị mkpụrụ, ka ha na-ebugharị mkpụrụ osisi ahụ ogologo oge iji rie ha, mgbe ha kpochapụrụ ha, ha na-aghasasị mkpụrụ ndị ahụ. Uru ọzọ ụmụ anụmanụ ndị a na-enye bụ guano, bat excrere, nke bụ otu n’ime ụzọ kacha baa ọgaranya nke nitrogen maka compost, ma nwee nnukwu ekele na ahịa mgbago ugwu Mexico na ndịda United States.
N'oge gara aga, e boro ụsụ ebubo na ha na-ebute ọrịa a na-akpọ istoplasmosis, mana nke a gosiri na ọ bụ eziokwu. Ihe kpatara ọrịa a bụ iku ume na ọtụtụ ero a na-akpọ Istoplasma capsulatum nke na-eto n’elu ma ọkụkọ ma nduru, na-ebute ajọ ọrịa na ngụgụ nke nwere ike ibute ọnwụ.
Mmepe nke usoro ihe omume nke Osiris na Miguel bidoro n’April 1993 wee gaa n’ihu ọnwa 10, nke ụbọchị 15 nke ọnwa ọ bụla nọrọ na oke ọhịa Lacandon. Akwụkwọ edemede Osiris Gaona Pineda na-ekwu banyere mkpa mkposa mkpụrụ site na ụsụ na Miguel Amín Ordoñez na gburugburu nke gburugburu ebe obibi bat. A na-arụ ọrụ ubi ha dị ka otu ìgwè, mana na edemede nke ọ bụla nwere isiokwu dị iche.
Nkwubi okwu mbido, nyere ọdịiche dị na ụdị a na - ejide na mpaghara ọmụmụ dị iche iche, na - egosi na enwere mmetụta pụtara n’etiti ọgba aghara ebe obibi na ọnụọgụ na ụdị ụsụ ejidere. A na - ejide ọtụtụ ụdị dị iche iche n'ọhịa karịa ebe ndị ọzọ, ikekwe n'ihi ọtụtụ nri na nri ụbọchị dị.
Ebumnuche nke ọmụmụ a bụ iji gosipụta na mgbukpọ a na-egbukpọ osisi ọhịa nke Lacandon na-emebi omume, ụdị dị iche iche na ọnụ ọgụgụ ụmụ anụmanụ na mpaghara ọhịa a. Ebe obibi nke ọtụtụ narị ụdị na-agbanwe ma na ya ka a na-akụda ha evolushọn. Ebe ndi a choro imeghari ohuru iji nwee ike ichebe oge oge umu anumanu na ohia nke oke ohia nke okpomoku ndi a na-amachibido ikpochapu, ya mere nchedo umuaka nile bi na oke ohia a di oke mkpa.
Kemgbe ọtụtụ puku afọ gara aga, anyị ndị Western chere na anyị onwe anyị dị iche na ịdị elu karịa ọdịdị ndị ọzọ. Mana oge eruola iji dozie ma ghọta na anyị bụ ụlọ ọrụ nke ijeri afọ 15 dabere na ụwa anyị dị ndụ.
Isi mmalite: Amaghi Mexico Nke 211 / Septemba 1994
