Mgbe na Machị 1994 ụfọdụ ndị enyi m sitere na Cuauhtémoc Speleology and Exploration Group (GEEC) gosiri m nnukwu Peña El Gigante na Barranca de Candameña na Chihuahua, achọpụtara m na anyị nọ n’ihu otu nnukwu mgbidi nke Okwute mba anyị. N'oge ahụ anyị were ohere tụọ ịdị ukwuu nke oke nkume, nke mechara nwee ọdịda 885 n'efu site na Osimiri Candameña ruo elu ya.
Mgbe na Machị 1994 ụfọdụ ndị enyi m si na Cuauhtémoc Speleology and Exploration Group (GEEC) gosiri m nnukwu Peña El Gigante na Barranca de Candameña na Chihuahua, achọpụtara m na anyị nọ n’ihu otu nnukwu mgbidi nke Okwute mba anyị. N'oge ahụ anyị were ohere tụọ ịdị ukwuu nke oke nkume, nke mechara nwee ọdịda 885 n'efu site na Osimiri Candameña ruo elu ya.
Mgbe m lere anya na ozi dị mkpa iji hụ ma ọ bụrụ na mgbidi dị elu karịa nke a na mba ahụ, ọ tụrụ m n'anya na achọpụtara m na ọ bụ ihu ihu igwe kachasị elu mara amara ruo ugbu a. Chere, nke! Nke kachasi nso edeburu na mbụ bụ mgbidi nke Potrero Chico, na Husteca Canyon na Nuevo León, nwere ihe karịrị 700 mita.
Dika abughi m onye ugwu, ekpebiri m ịkwalite mgbidi a n'etiti ndị na-arị ugwu, na-eche ụzọ ụzọ mbụ nke El Gigante imeghe, na mgbakwunye na itinye steeti Chihuahua na mbido nke mgbago mba ahụ. Na nke mbụ echetara m enyi m bụ Eusebio Hernández, mgbe ahụ Isi nke Otu Ndị Na-arịgo Ugo nke UNAM, mana ọnwụ ya na-eju anya, ịrịgo na France, kagburu ụzọ mbụ ahụ.
N’oge na-adịghị anya mgbe nke ahụ gasịrị, ezutere m ndị enyi m Dalila Calvario na di ya Carlos González, ndị na-akwalite egwuregwu okike, ndị ha na ọrụ a malitere ịkpa ike. Maka ha, Carlos na Dalila kpọkọtara mmadụ anọ mara mma, ndị ha na ha jikọrọ abụọ. Otu bụ nke Bonfilio Sarabia na Higinio Pintado, na nke ọzọ bụ nke Carlos García na Cecilia Buil, ndị nke ikpeazụ si mba Spanish, ndị a na-atụle n’etiti ndị ịrị elu nke mba ha.
Mgbe ha nyesịrị nkwado ndị dị mkpa ma mee nleta ọmụmụ na mgbidi, ịrị ugwu ahụ malitere n'etiti ọnwa Mach 1998. Site na mbido, nsogbu siri ike. Nnukwu snow dara mere ka ọ ghara ịbịaru mgbidi ahụ ọtụtụ ụbọchị. Ka oge na-aga, na mmiri ahụ, Osimiri Candameña buru ibu nke na ọ gbochiri iru ala El Gigante. Iji nweta ya, ị ga-aga ije otu ụbọchị site na echiche Huajumar, ụzọ kachasị ọsọ, wee banye na ala nke ndagwurugwu Candameña, iji gafee osimiri ahụ.
Ntinye ogige nke ogige ahụ chọrọ ọtụtụ ọkụ n'ime otu izu, nke ndị ọrụ ego sitere na obodo Candameña goro. Ala ahụ ekweghị ekwe ka e jiri anụmanụ na-ebu ibu. Ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọkara ton nke ịdị arọ, n'etiti ngwa na nri, nke a ga-etinye na ụkwụ El Gigante.
Ozugbo edoziri nsogbu ndị mbụ, ma cordadas setịpụrụ ụzọ mbuso agha ha, na-ahọta ngwa ọrụ na akụrụngwa kwesịrị ekwesị. Ndị otu Higinio na Bonfilio họọrọ akara mgbawa ndị a hụrụ n'akụkụ aka ekpe nke mgbidi ahụ, Cecilia na Carlos ga-abanyekwa ụzọ dị n'etiti, kpọmkwem n'okpuru elu ugwu ahụ. Ebumnuche ya bụ ịnwale ụzọ dị iche iche metụtara usoro dị iche iche n'otu oge. Higinio na Bonfilio na-achọ ụzọ nke ga-adịrị na ịrị ugwu, mana ọ bụghị Cecilia na Carlos, bụ ndị ga-anwa ịrịgo n'efu.
Ndị nke mbụ malitere jiri nwayọ nwayọ na gbagwojuru anya n'ihi ire ure nke nkume ahụ, nke mere ka mbibi ahụ siri ike. Ọganihu ya bụ nke anụ ọhịa na nke anụ ọhịa, na ọtụtụ ihe ndọghachi azụ iji chọpụta ebe ịga n'ihu. Mgbe ha gbalịsịrị ogologo izu, ha akarịghị mita 100, na-enwe panorama ma ọ bụ karịa nke gbagwojuru anya, yabụ ha kpebiri ịhapụ ụzọ ahụ ma gbagoo. Obi nkoropụ a mere ka ha nwee nkụda mmụọ, mana nke bụ eziokwu bụ na a naghị enweta mgbidi nke ịdị ukwuu a na nnwale mbụ.
Maka Cecilia na Carlos ọnọdụ ahụ adịghị iche na ihe isi ike, mana ha nwere ọtụtụ oge karịa ma dị njikere ịme mbọ niile dị mkpa iji nweta ọrịrị ahụ. Na njem ha, nke sitere n'okpuru nwere onwe ha, ha ahụghị ezigbo usoro nke mgbawa iji nweta nchekwa, ya mere, ha ga-aga n'ọtụtụ ebe iji rịgoro artificial; Enwekwara ọtụtụ ihe mgbochi na-eme ka ịrịgo ahụ dị egwu. Iji gaa n'ihu na-aga n'ihu, ha ga-emeri ike ọgwụgwụ nke uche, nke bịara na njedebe n'ihi ụjọ n'ihi na ihe karịrị ọkara nke nrịgo, ngalaba siri ike dugara ha na nke ọzọ siri ike karị, ebe mbido ahụ dị oke njọ ma ọ bụ ọ dighi nke fọduru n'ihi nbibi nke nkume ahu. Enwekwara oge mgbagha na nwayọ nwayọ nwayọ nke ha ga-eji nlezianya nụ mita mita ọ bụla. O nwere oge mgbe ike gwụrụ ha, ọkachasị ụbọchị ole ma ole mgbe ha gafesịrị nanị 25 mita. Ma ha abụọ bụ ndị na-arị elu nke oke iwe, nke uche a na-adịghị ahụkebe, nke kpaliri ha imeri ihe niile, jiri nlezianya na-enyocha mita ọ bụla ịrịgo, na-enweghị ike ọ bụla. Ruo ọtụtụ, ịnụ ọkụ n'obi na obi ike nke Cecilia kpebiri na ha agaghị ada mbà, ya mere ha nọrọ ọtụtụ ụbọchị na abalị n'elu mgbidi ahụ, na-ehi ụra na hammock pụrụ iche maka ogologo ugwu dị otú ahụ. Omume Cecilia bụ otu n'ime nkwekọrịta zuru oke, yana iso Carlos na-arụ ọrụ ọzọ, mepee ụzọ mbụ na El Gigante, dị ka ịrara onwe ya nye agụụ ya maka ịrị ugwu, oke iwe nwere oke.
Otu ụbọchị, mgbe ha nọrọ n’elu mgbidi karịa ụbọchị iri atọ, ụfọdụ ndị otu GEEC gbara mgba site na nzukọ a rue ebe ha nọ, nke dịlarị ebum n'uche, ịgba ha ume ma nye ha mmiri na nri. N'oge ahụ, Dr. Víctor Rodríguez Guajardo, mgbe ọ hụrụ na ha efula ibu, tụrụ aro ka ha zuru ike ụbọchị ole na ole iji nwetatụ ntakịrị, ha wee mee nke ahụ, gbagoro n'elu site na eriri ndị GEEC dọbara. Agbanyeghị, mgbe ezumike mechara, ha gara ugwu ha site na ebe ha kwụsịrị, mezue ya na Eprel 25, mgbe ụbọchị 39 gbagoro. Ogo nke ịrị elu a ka ndị Mexico rụtụrụla.
Ọ bụ ezie na mgbidi El Gigante dị mita 885, mita ịrịgo bụ n'ezie 1,025, bụ ụzọ mbụ na Mexico nke karịrị otu kilomita. Ogo ya ịrịgo dị elu, ma n'efu ma aka (6c A4 5.11- / A4 maka ndị connoisseurs). E mere ụzọ ahụ baptizim na aha "Simuchí", nke pụtara "hummingbird" n'asụsụ Tarahumar, n'ihi na, dị ka Cecilia si gwa anyị, "otu nnụnụ humming sooro anyị site na ụbọchị mbụ anyị malitere ịrịgo, hummingbird nke yiri ka ọ bụghị ọ nwere ike ịbụ otu, mana kwa ụtụtụ, ọ na-ahụ, n'ihu anyị, naanị sekọnd ole na ole. O yiri ka ọ gwara anyị na mmadụ na-echere anyị nakwa na ha lebara ọdịmma anyị anya. "
Site na ịrịgo nke mbụ a na mgbidi El Gigante, otu n'ime rụpụtara ama ama nke ịrịgo ugwu na Mexico ka emekọtara ọnụ wee mara na mpaghara ndagwurugwu nke Sierra Tarahumara, na Chihuahua, nwere ike bụrụ otu n'ime paradaịs nke ndi ugwu. A ghaghi icheta na El Gigante bu otu n’ime mgbidi kacha ibu, mana enwere otutu mgbidi ndi n’amaghi nwoke nke otutu otutu mita na-eche ndi ugwu ya. Ma n'ezie, a ga-enwe mgbidi dị elu karịa El Gigante n'ihi na anyị ka ga-enyocha ọtụtụ mpaghara a.
Isi mmalite: Amaghi Mexico Nke 267 / May 1999
