Wasnye bụ Rosario de la Peña y Llerena n'ezie, na ụdị omume ọma na ọnọdụ onwe onye mere ka ọ bụrụ akụkụ nke otu nwoke na ndị ọbụnadị ndị nna ochie na-ede akwụkwọ, dịka usoro iwu mmekọrịta na omume?
Ọ na-adọrọ mmasị ya site na ọkụ ọkụ abalị
Mme obot ye inyan̄ibom ẹsak enye
Ma ọ bụ ihe ịma aka nke anyanwụ,
Ihe akara nke ụkwụ ya, phosphorescent,
Wepụta garland na mpako mpako
Ọ bụghị site n'aka mmụọ ozi, site n'aka chi.
Nke a bụ otú Ignacio Ramírez maara ihe si kọwaa na 1874 na nwanyị ahụ onye kachasị mma nke narị afọ nke iri na itoolu na Mexico nwere ọgụgụ isi: ndị na-ede uri, ndị na-ede akwụkwọ akụkọ, ndị odeakụkọ na ndị na-ekwu okwu họpụtara ya ka ọ bụrụ "ụlọ ọrụ gọọmentị" nke ọgaranya edemede akwụkwọ nke ndị ahụ afọ, otu ihe taa anyị na-amata n'ime akwụkwọ ederede mba dị ka oge mmekọrịta ịhụnanya.
Ma onye bụ onye Rosario de la Peña y Llerena, na omume ọma na ọnọdụ onwe onye mere ka ọ bụrụ akụkụ nke otu nwoke na-edebekarị akwụkwọ ọgụgụ ndị nna ochie, dịka usoro iwu mmekọrịta na omume?
A maara na amụrụ ya n'ụlọ na Calle Santa Isabel, nọmba 10, na Mexico City, Eprel 24, 1847, na ọ bụ ada Don Juan de Ia Peña, onye ọgaranya nwere ala na Doña Margarita Llerena, onye kụziiri ya na ụmụnne ya ndị nwoke na ndị nwanyị na gburugburu nke esemokwu ọha na eze na mmelite ederede, ebe ọ bụ na ha metụtara n'ụzọ dị iche iche na ndị mmadụ nwere akwụkwọ na ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke oge ahụ, dịka onye edemede Spanish bụ Pedro Gómez de la Serna na Marshal Bazaine, nke Alaeze Ukwu Maximilian.
N'otu aka ahụ, mgbe anyị laghachiri peeji ndị edere na Mexico n'oge nke atọ ikpeazụ nke narị afọ gara aga, ọ bụ ihe ịtụnanya ịchọta ugboro ole -nke taa mmadụ nwere ike ịsị na ekwesighi- nke ọnụ ọgụgụ Rosario gosipụtara na ọrụ nke ndị na-ede abụ mba kachasị mma n'oge ahụ, na-ekwupụta mgbe niile "mba naanị dị ka ihe nnọchianya nke nwanyị, mana dị ka kemịkalụ nke kacha mma nke ịma mma ”.
Obi abụọ adịghị ya, Rosario ga-abụrịrị nwanyị mara ezigbo mma, mana ọ bụrụ na anyị agbakwunye na nke a onyinye onyinye, ezigbo uto, ntuzi aka nke ọma, ọgwụgwọ siri ike na obiọma onwe onye nke ndị na-amasị ya na ndị enyi ya matara, yana ozi gbasara ọnọdụ akụ na ụba ya. nke ezinụlọ ya, ihe a niile, agbanyeghị, ka ga-ezughi oke, dịka ọ bụghị nke pụrụ iche, iji kwado aha nwa agbọghọ a aha ya, na-enweghị mgbe ọ bụ onye edemede, nwere njikọ chiri anya na akụkọ ihe mere eme nke akwụkwọ ozi mba nke narị afọ nke iri na itoolu.
Ọnọdụ abụọ ọzọ - otu nke akụkọ ihe mere eme-akwụkwọ edemede na akụkọ ọzọ - ga-abụ isi ihe ga-abụ aha ya. Nke mbụ, nke nwere ike ịkọwapụta site na mmụọ mmekọrịta mmadụ na ibe ya nke gosipụtara ịhụnanya, na-akwalite njikọta nke eziokwu na echiche efu, yana omume ikpere arụsị ndị ahụ gbasara nwanyị, bụ nke kachasị mma na ezigbo ihe na ọchụchọ maka mmadụ. nke mara mma. Banyere nke abụọ, ọ mere n'oge igbu onye edemede a ma ama bụ Manuel Acuña, nke mere n'ime ụlọ ahụ na ya, dị ka onye na-ahụ maka ụlọ ọrụ, biri n'ụlọ ahụ n'oge ahụ bụ nke Schoollọ Akwụkwọ Ọgwụ. A mara ọkwa nke eziokwu a n'echi ya, Disemba 8, 1873, yana mbipụta mbụ nke uri ya "Nocturno", abụ a kacha mara amara maka ịhụnanya na-akụda mmụọ nke ndị Mexico nwere taa, yana nke onye dere ya, dị ka nraranye ahụ si kwuo, gosipụtara nkọwa nke mmekọrịta ịhụnanya ebubo n'etiti ya na Rosario de la Peña. N'okpuru ọnọdụ ndị ọzọ, akụkọ a agaraghị abụ naanị akụkọ asịrị na-adọrọ mmasị, mana site na nnukwu egwu nke ọnwụ nwa okorobịa ahụ na-ede uri, ọ ghọrọ ebe dị ọkụ na mkparịta ụka niile. Ọzọkwa, dị ka José López-Portillo si kwuo, okwu ahụ ghọrọ obodo ukwu, nke mba, a na-atụle ya na Republic niile, site na North ruo South na site na Ocean ruo Ocean; ma ọbụghị naanị nke ahụ, kama, ka oge na-aga, ọ gafere ókè oke ala anyị, wee gbasaa na mba Spanish niile dị na kọntinent a. Dị ka a ga-asị na nke ahụ ezughi, ọ gafere mmiri nke Atlantic, wee rute Europe n'onwe ya, bụ ebe ndị nta akụkọ nke metụtara Spanish-American na-eche banyere ihe omume ahụ n'oge ahụ. The Illustrated Homeland nke obodo a mepụtaghachiri ogologo isiokwu bipụtara na Paris Charmant, nke isi obodo French (…) bụ nke ekwuputara na njedebe dị mwute nke onye na-ede uri si Coahuila bụ n'ihi ekwesịghị ntụkwasị obi obi ọjọọ nke onye ọ hụrụ n'anya. Acuña, dị ka onye na-ede akwụkwọ akụkọ si kwuo, nwere mmekọrịta ịhụnanya na Rosario ma na-achọ ịlụ ya, mgbe a manyere ya ịhapụ Mexico maka ebumnuche azụmahịa, na achọghị ịhụ ka ekpughere ya n'ihe egwu nke owu ọmụma, ọ hapụrụ ya n'aka nlekọta site n’aka ezigbo enyi; ya na ya, ime nke kachasi nke enweghi obi ekele, ghotara onwe ha ihunanya onwe ha n’oge onye na-ede abu n’adighi. Ya mere, mgbe ọ laghachitere njem ya na-adịghị mma, ọ hụrụ onye ahụ na-ekwesịghị ntụkwasị obi ka lụrụla di ma ọ bụ nwunye, wee nwee ụjọ na mkpasu iwe, ọ rịọrọ ka ọ gbuo onwe ya.
Ọnwụ enyela onye ọ na-egbu otuto na ọ bụ mmadụ ole na ole na-enweghị ihu ọma na-anwa agọnahụ ya. Ya mere, Rosario de Ia Peña - ebe ọ bụ na a maara Rosario la de Acu wasa n'oge ahụ - ka akara akụkọ banyere ịba mba na aghụghọ na-aka njọ ruo mgbe ebighi ebi karịa nke narị afọ ya na, na ọbụna n'ime iri asatọ na-adịbeghị anya, laghachiri na ndụ. ọkụ na mbipụta nke ederede ahụ edepụtara na mbụ site n'aka López-Portillo, onye - n'agbanyeghị nzube ya nke ime ka a mata nwanyị a - sonyere ọzọ na nkọwa na-ezighi ezi nke "Nocturno" a ma ama, yana ya, aha ọjọọ nke aha nke Rosario mgbe ọ na-ekwusi ike na enwere ike ịmasị agụụ mmekọahụ na-adịghị mma n'amaokwu ya, "na oge mmeghachi omume, na njedebe amabeghị na ikekwe ịrara ya nye".
Otú ọ dị, ọ dịghị otu akara sitere na "Nocturno" nke na-akwado nke a; ebe vate ya malitere amaokwu ya, o doro anya na ọ na-amalite nkwupụta ịhụnanya nye nwanyị na-amachaghị banyere ya, ma eleghị anya ọ nweghị ihe ọ bụla, banyere ya, ka ọ na-agwa ya:
M
Ọ dị m mkpa
na-agwa gị na m na-asọpụrụ gị,
Ka m gwa gị na m hụrụ gị n'anya
jiri obi m nile;
Na m na-ata ahụhụ nke ukwuu,
na m na-ebe ákwá nke ukwuu,
Na enweghị m ike ọtụtụ,
Nakwa mkpu ákwá m na-arịọsi gị ike,
A na m arịọ ụnụ, a na m agwa ụnụ okwu n'aha
nke ikpe azu m.
Ọ ka na-agbakwụnye na stanza IV:
Aghotara m na nsusu gi
ha agaghi-abu nkem,
Aghọtara m nke ahụ n'anya gị
Agaghị m ahụ onwe m,
Ahụrụ m gị n'anya, na nzuzu
na mmebi iwu ọkụ
M na-agọzi nlelị gị
M na-akpọ isiala nye gị,
Kama ịhụ gị n'anya,
Ahụrụ m gị n'anya karịa.
Banyere stanza nke Isii ahụ López-Portillo hotara dị ka ihe akaebe nwere ike ime maka mmekọrịta zuru oke (Ma mgbe ebe nsọ gị dịworị / mechie, / oriọna gị, / ákwà mkpuchi gị n'elu ebe ịchụàjà, […]), ọ bụ onye na-ede uri ahụ n'onwe ya onye na-agwa anyị na nke a bụ ihe ọzọ karịa nkowa nke agụụ ya maka ịhụnanya, dị ka aha ndị ọ na-eji n'okpuru-nrọ, ịnụ ọkụ n'obi, olile anya, obi ụtọ, obi ụtọ, mbọ, na-enwupụta naanị atụmanya, ibu , a na-achọ uche:
IX
Chineke maara na nke ahụ bụ
nrọ m kachasị mma,
Ọchịchọ m
obi uto m na obi uto m,
Chineke maara na ọ dịghị ihe
M ezoro ezo m nkwa,
Ma n'ịhụ gị n'anya nke ukwuu
n’okpuru obi anụ ọchị
Nke ahụ fụchie m na nsusu ọnụ ya
mgbe ọ hụrụ m mụrụ!
Kaosinadị, na ọnọdụ post-ihunanya (ma ka dị taa), ọdachi nke aghụghọ ụmụ nwanyị na ikpe ọmụma rutere n'ụzọ dị mfe karịa nkọwa nke igbu onwe ya n'ihi ọrịa hyperesthesia; nke mere na olu ndị ahụ, dị ka Peruvian Carlos Amézaga si kwuo, guzoro na-agbachitere nwa agbọghọ ahụ na, karịa ihe niile, akaebe ya maka ọdịmma ya, zoro ezo n'okpuru olu anatemizing nke ndị ọzọ, ma ha bụ ndị a ma ama nke Liceo Hidalgo -onye katọrọ ya n'ihu ọha na nnọkọ mbụ emere maka ebumnuche a mgbe Acuña gbusịrị onwe ya- ma ọ bụ ụfọdụ ndị a na-ekwu na ha nwere mmasị na ya, bụ ndị gara n'ihu na-eme ka ọchịchịrị dị njọ, ọbụlagodi mmụọ ọjọọ nke Rosario na ọrụ ha uri ruo na njedebe nke narị afọ .
Mgbe anyị ghọtara nke a, anyị nwere ike iche na oke abụ ahụ Acuña na-enwete ya na otuto nke ụmụ nwoke ibe ya, kpatara mmebi omume na mmụọ nke ezigbo Rosario, otu n'ime ọtụtụ ụmụ nwanyị n'ezie nke akụkọ ntolite mechiri ọnụ, na-enweghị ike iwulite aha nke ọha ya. Ọ bụghị ihe mgbagwoju anya mgbe ahụ ịmara na n'agbanyeghị ọgụgụ isi doro anya ya, ọ ghọrọ nwanyị dị mwute, enweghị ntụkwasị obi, nchegbu na enweghị ntụkwasị obi, dị ka Martí kọwara ya: "gị na obi abụọ gị niile na oge ị na-ala azụ na olileanya gị niile n'ihu m." Ọ naghị eju onye ọlụlụ ya na-enweghị isi-n'agbanyeghị ọtụtụ ndị na-achọ ịlụ ya-ka ya na onye na-ede uri bụ Manuel M. Flores nọ na mbedo ogologo oge karịa afọ iri na otu, na-arịa ọrịa na ọnwụ.
Enyo ugha nke enyo na onyinyo kpuchiri ezigbo onu ogugu ya, hapuru ya rue taa ihe omuma ndi ozo nke gha egosiputa otutu ihe kpatara Acuña ji gbuo onwe ya, otu nke ihe ndi ozo na - adighi ama - Rosario bu nani otu ihe ọzọ. Ọtụtụ ga-emetụta mkpebi na-egbu egbu nke nwa okorobịa ahụ na-emechu onwe ya nkewa ogologo oge site n'ụlọ nna ya na ọnwụ nna ya n'oge ọ na - anọghị - a na - enwekarị ekele maka ọrụ ya, yana ekwesịghị ntụkwasị obi nke onye na - ede uri Laura Méndez, onye ya na ya nwere kwadoro mmekọrịta ịhụnanya dị mma maka afọ ndị ahụ, ruo n'ókè nke ịmụ nwa na ọnwa abụọ tupu ya egbuo onwe ya.
O doro anya na nke a bụ onye hụrụ n'anya nke, mgbe njem Acuña na-apụ n'obodo ahụ, weghaara ya n'ịhụnanya ịhụnanya site n'aka onye na-ede uri Agustín F. Cuenca, enyi nke ha abụọ, onye ọ nyefere onye ọ hụrụ n'anya ka ọ lebara anya. iji kpuchido ya pụọ na "ihe egwu dị n'ime obodo." Eziokwu a kwuru na akụkọ ihe mere eme sitere na Rosario, dị ka López-PortiIlo si kwuo, n'agbanyeghị enweghị nkwekọ ya n'ihe gbasara eziokwu na ya na ndị mụrụ ya na ụmụnne ya na-ebi mgbe niile, nke gaara eme ka ọrụ Acuña na Cuenca bụrụ ihe na-adịghị mkpa. N'aka nke ọzọ, a ga-akọwa ọnọdụ a nke ọma ma ọ bụrụ na ọ bụ onye ahụ e kwuru na mbụ, ọ bụrụ na mmadụ echebara na ọ bụ nne nanị ya na-azụ nwa na, n'elu nke ahụ, dị anya site na mpaghara obodo ya: obodo nke Amecameca.
Na ụbọchị ọmụmụ ya nke afọ 50, Rosario de la Peña nọgidere na-ekpebisi ike igosi na aka ya dị ọcha na mmadụ ole na ole chọrọ ịnụ ya, n'ihi ya, na-egosi ihe na-atụgharị uche yana, n'agbanyeghị ihe niile, ikpe dị jụụ, ọ kwupụtara Amézaga, na Ajụjụ ọnụ nke onwe, nke o mechara mee ka ọ mara: “Ọ bụrụ na m bụ otu n'ime ọtụtụ ụmụ nwanyị na-enweghị isi, m ga-ekwusi ike na nke ahụ, iji ngosipụta nke iru uju, iji mee ka akụkọ ọhụrụ ahụ m si bụrụ dike pụta. Amaara m na maka obi ịhụnanya, ọ dịghị ihe na-adọrọ adọrọ ka agụụ mmekọahụ nke nwere mmetụta dị egwu dị ka nke ọtụtụ ndị kwuru na Acuña; Amaara m na ịhapụ m, n'enweghị ihe mgbochi, n'eziokwu m, mmasi ndị nzuzu, mana enweghị m ike ịbụ ngwa maka aghụghọ nke nwere mmetụta na-adịgide adịgide na Mexico na isi ihe ndị ọzọ. Ọ bụ eziokwu na Acuña raara Nocturno ya nye m tupu o gbuo onwe ya […] mana ọ bụkwa eziokwu na Nocturno a bụ naanị ihe kpatara Acuña iji kwado ọnwụ ya; Otu n'ime ọtụtụ ihe ụfọdụ ndị omenkà nwere na njedebe nke ndụ ha… ọnọdụ edoghị anya nke delirium ahụ? Eleghị anya Rosario de Acuña enweghị ihe ọ bụla nke m na mpụga aha! […] Acuña, site na inwe ọgụgụ isi nke usoro izizi, yana ịbụ nnukwu onye na-ede uri, zoro n'ime omimi nke ịbụ onye obi nkoropụ dị jụụ, enweghị mmasị miri emi nke ndụ nke na-akpalikarị igbu onwe, mgbe ejikọtara ụfọdụ mmetụta. .
Àmà a bụ naanị otu akara nke anyị chọtara n'olu ya, na-egosipụtakarị na adị adị ya mgbe niile site na nlele ndị ọzọ. Agbanyeghị, ebumnuche nke ka gafere okwu ndị a - ekwuru ihe karịrị 100 afọ gara aga - yana ịgbatị ruo taa nke ụdị aghụghọ ahụ nke ya, na-agwa anyị na akụkọ nke Rosario de la Peña agwụbeghị, na ọrụ nke inye ìhè n’iru gị n’ihu enyo ka bụ nanị mmega ahụ́ iji chefuo ihe.
