Otu n'ime ebe kachasị mma na Mexico anyị a na-amaghị ama bụ doro anya na agwaetiti Angel de la Guarda. N’ịbụ nke dị n’Oké Osimiri Cortez, ọ bụ, tinyere kilomita 895 ya, àgwàetiti nke abụọ kasị ukwuu n’oké osimiri a.
Ọ bụ otu ìgwè buru ibu nke na-apụta site n'oké osimiri ahụ guzobere ya, wee rute n'ogo ya kachasị elu (mita 1315 n'elu oke osimiri) n'akụkụ oke ugwu. Uzo a di egwu na-emeputa otutu ihe di egwu nke ala ndi mmadu, nke ndi sepia bu ihe kariri n'ihi udiri nke ebe.
Ọ dị naanị kilomita iri atọ na atọ n’ebe ugwu ọwụwa anyanwụ nke obodo Bahía de los Ángeles, na Baja California, ọ dịpụrụ iche site na kọntinent ahụ site na miri Canal de Ballenas, nke nwere obosara nke 13 kilomita n’akụkụ ya pere mpe, ma mara ya. ọnụnọ dị iche iche nke whale dị iche iche mgbe niile, nke kachasị na-abụkarị whale ma ọ bụ whale fin (Balenoptera physalus) nke naanị whale na-acha anụnụ anụnụ karịrị; nke a bụ ihe kpatara eji mara akụkụ a nke oke osimiri dịka Channel of Whales. Nnukwu mmiri nke mmiri a na-enye ohere ka ndị bi na anụmanụ ndị a dị ukwuu dịrị, nke na-eri afọ na ịmụba na-enweghị ịkwaga na-achọ nri, dịka na mpaghara ndị ọzọ.
Ọ bụkwa ihe a na-ahụkarị bụ ìgwè buru ibu nke dolphin dịgasị iche iche bụ́ ndị na-abịaru nso n’àgwàetiti ahụ; ụdị kachasị baa ụba, dolphin a na-ahụkarị (Delphinus delphis), bụ nke a na-akpụ ọtụtụ ìgwè ehi ọtụtụ narị anụmanụ; Enwekwara dolphin na-asọ oyi (Tursiops truncatus), nke bụ nke na-atọ ndị ọbịa ụtọ na dolphinariums ya na acrobatics ya. Nke ikpeazụ nwere ike ịbụ otu ndị bi na ya.
Osimiri ọdụm (Zalophus californianus) bụ otu n'ime ndị ọbịa a ma ama nke Guardian Angel. A na-eme atụmatụ na n'oge omumu, ọnụọgụ nke anụmanụ ndị a na-anọchite 12% nke ngụkọta dị na Gulf of California niile. A na-ekesa ha na nnukwu anụ ọhịa wolf abụọ: Los Cantiles, nke dị na mgbago mgbago ugwu ọwụwa anyanwụ, nke ìgwè dị ihe dị ka anụmanụ 1,100, na Los Machos, bụ ebe edebara aha mmadụ 1600, nke dị n'etiti etiti nke Ọdịda Anyanwụ.
Anụmanụ ndị ọzọ bi n’agwaetiti a bụ oke, ụdị oke na ụsụ abụọ; Amabeghị ma ndị nke ikpeazụ a na-anọgide n'afọ ahụ niile maọbụ ọ bụrụ na ha nọ naanị n'oge. I nwekwara ike ichota umu anumanu 15 di iche-iche, tinyere nkpuru abuo nke rattlesnakes bu ndi nwere nsogbu (okwu nke na-egosi ihe di iche iche puru iche nke ebe), rattlesnake achoputara (Crotalus michaelis angelensis) na uhie uhie (Crotalus) ruber angelensis).
Ángel de la Guarda bụkwa ebe dị n'eluigwe maka ndị hụrụ nnụnụ n'anya, ndị nwere ike ịchọta ọtụtụ n'ime ha ebe ahụ. N'ime ndị na-adọta uche maka ịma mma ha anyị nwere ike ịkọwa ospreys, hummingbirds, ikwiikwii, crows, boobies na pelicans.
Ndị na-ahụ maka botanist nwekwara ike mejuo agụụ gị na-achọ, ebe ọ bụ na ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ahịhịa mara mma nke ọzara Sonoran ka enwere ike ịhụ, ọ bụghị naanị nke ahụ: agwaetiti ahụ nwere ụdị anụmanụ ise.
Odi ka mmadu enweghi mgbe ebighi ebi na Guardian Angel; ọnụnọ nke Seris na ikekwe ndị Cochimíes na-ejedebe na nkenke nleta ịchụ nta na ịnakọta osisi. Na 1539 Captain Francisco de Ulloa bịarutere Ángel de la Guarda, mana n'ihi na ọ bụ ihe na-adịghị mma, ọ dịghị mbọ ndị ọzọ mechara ịchị.
Ga na asịrị na a hụrụ ọkụ na agwaetiti ahụ, na 1965 Jesuit Wenceslao Link (onye guzobere ozi San Francisco de Borja) gara n'akụkụ osimiri ya, mana ọ hụghị ndị ọbịa ma ọ bụ akara ha, nke o kwuru na enweghị mmiri , nke ọ na-emeghị mgbalị ọ bụla ịbanye ma mara agwaetiti ahụ nke ọma karị.
Kemgbe etiti narị afọ a ndị ọkụ azụ na ndị dinta biri ebe a nwa oge. N'afọ 1880, ọdụm ndị dị n'oké osimiri erigburịrị kpụ ọkụ n'ọnụ, iji nweta mmanụ ha, akpụkpọ ha na anụ ha. N'ime afọ iri isii, naanị mmanụ mmanụ ka amịpụtara, yana naanị ebumnuche nke ịmịkọrọ mmanụ imeju shark, nke mere na 80% nke anụmanụ lara n'iyi, o mere ka nkịta wolf ịchụ nta bụrụ omume nzuzu na enweghị isi.
Ka ọ dị ugbu a, a na-enwe ogige nwa oge maka ndị ọkụ azụ kukumba kukumba, yana ndị ọkụ azụ maka azụ shark na ụdị azụ ndị ọzọ. Ebe ụfọdụ n’ime ha amaghị ihe egwu nke a na-anọchite maka ichekwaba ụdị anụ ahụ, ha na-achụ nta wolf ka ha jiri ha mere nri, ndị ọzọ na-etinye ụgbụ ha n’ebe a na-azụkarị anụmanụ, na-eme ka ha daa. na, n'ihi ya, enwere ọnụọgụ ọnwụ dị elu.
Ka ọ dị ugbu a, ọnụ ọgụgụ ụgbọ mmiri ndị nwere "ndị ọkụ azụ na-akụ egwuregwu" abawanyela, ndị na-akwụsị n'àgwàetiti ahụ iji mata ya ma lekwuo anya na ọdụm ndị dị n'oké osimiri, nke, ọ bụrụ na edozighi ya, nwere ike imebi omume omumu nke ụmụ anụmanụ ndị a n'ọdịnihu ma duga na emetụta ndị bi na ya.
Ndị ọbịa ndị ọzọ na-abịa Ángel de la Guarda bụ otu ndị na-eme nchọpụta na ụmụ akwụkwọ sitere na Laboratory Marine Mammal nke Ngalaba Nkà Mmụta Sayensị nke UNAM, bụ ndị kemgbe 1985 na-eme ọmụmụ banyere ọdụm n'oké osimiri, n'oge site na Mee ruo Ọgọstụ, dị ka nke a bụ oge mmeputakwa. Ọbụghị naanị nke ahụ, mana site na nkwado bara uru nke ndị agha mmiri Mexico ha gbasaa nyocha nke anụmanụ ndị a na agwaetiti dị iche iche nke Oké Osimiri Cortez.
N'oge na-adịbeghị anya, na n'ihi mkpa ihe ndị a dị na mbara igwe na-anọchi anya, e kpebiri Angel de la Guarda Island Biosphere Reserve. Nzọụkwụ mbụ a dị ezigbo mkpa, mana ọ bụghị naanị azịza, ebe ọ dịkwa mkpa ịme ihe ngwa ngwa dịka nhazi na njide nke arịa; mmemme maka iji akụ azụ, yana wdg. Otú ọ dị, ihe ngwọta abụghị iji dozie nsogbu, kama iji gbochie ha site na agụmakwụkwọ, yana ịkwalite nchọpụta sayensị iji kwado njikwa kwesịrị ekwesị nke ihe ndị a bara uru.
Isi Iyi: Amaghi Mexico Nke 226 / Disemba 1995
