E debara aha ya na 1655 dị ka ebe a na-azụ ehi, onye nwe ya bụ Diego de Mendoza, onye sitere na ezinụlọ Montejo, onye mmeri nke Yucatán.
Na ọkara nke abụọ nke narị afọ nke 19 ọ gbanwere ka ọ bụrụ henequen hacienda, oge mgbe ọ nwere ọganiru kasịnụ.
O nwere amara pụrụ iche, ọ nwetaghachiri ikuku ya na ụdị ndụ ọ biri na ngwụsị narị afọ nke iri na itoolu. O nwere ụlọ iri abụọ na asatọ na-asọpụrụ ụdị ahụ ma na-ewusi ikuku nke ndị na-ewu ya mbụ mepụtara. Nature di na gburugburu hacienda: flora, fauna, cenotes na abaitiat. O nwekwara spa nwere ezigbo Mayan sobadoras na ntọala pụrụ iche.
Dịka ọ dị n'okwu ndị ọzọ, Ntọala ahụ na-emekọ ihe ọnụ na obodo, na-akwado ogbako dị iche iche nke napụtara usoro ọdịnala. N'ebe a kwa, e nwere ụmụ nwanyị a haziri ahazi bụ ndị ji nnukwu ugwu na-eji ihe dị iche iche eme ihe, na ọ na-eju ha anya ma na-eju ha anya na ọmarịcha ọrụ nke obere oche, akwa, combs na ndị ọzọ, ejiri mpi ehi mee, ma kwenye na nka ha ji akpa ihe. site na aka ma obu igwe.
N'abalị, ịnọdụ ala n'otu n'ime mbara ala Temozón mara mma maka ị aụ ihe ọ canụ canụ nwere ike iweta ihe ịtụnanya dị egwu nke ịchọta otu agba egwu ọdịnala Yucatecan nke ụmụaka na ndị mụrụ ha, nke ikpeazụ ma ọ dịghị ihe ọzọ, enwere ọdọ mmiri mara mma nke mezue ikuku pụrụ iche nke a na-eku ume n'ebe a.
Otu esi aga ebe ahụ: hacienda dị n'etiti ụzọ Puuc, naanị 37 kilomita site na Mérida.
