Ọnwa ole na ole gara aga, ọkpụkpọ oku sitere n'aka Antonio Holguín, Director nke njem maka obodo Jiménez, Chihuahua, pụtara na nnọkọ a na-ahụ maka ndị ọkachamara n'ịchọpụta ihe iji chọpụta oghere a nke yiri ka ọ dị omimi.
Na-echeghị echiche ugboro abụọ, agara m ebe ahụ ma si otu a, anọ m n'okporo ụzọ na-agba agba nke na-aga n'ihu n'etiti ọzara Chihuahuan. O were ihe kariri awa ato ije n'etiti ndagwurugwu na cacti. Ọ bụrụ na ọ bụghị maka ndị nduzi m, agaraghị m achọta saịtị ahụ. N'ime njem ahụ, anyị nwere ogologo okwu banyere ọgba na saịtị ndị ọzọ dị na mpaghara a. Na mgbakwunye, ọ na-atọ ụtọ mgbe niile iso ndị bi ebe ndị ahụ, ndị maara ala ha nke ọma, ma nwee mmasị ịkọ akụkọ, akụkọ ifo, akụkọ ifo na ihe ndị ọzọ. Ọzara nwere ihe na-adọrọ mmasị, ọ bụghị n'efu ka m raara nye ụfọdụ afọ nke ndụ m iji chọpụta ụfọdụ n'ime ebe ndị a, ọkachasị na Chihuahua na Baja California.
N’ikpeazụ, anyị rutere n’ebe a na-azụ anụ ụlọ El Hundido, nke dị n’ala ala obere ugwu limestone. Site na ya ị nwere nnukwu ele ọzara. Naanị mita 300 site n'ụlọ ebe ana-azụ anụ, bụ olulu mmiri ahụ. Chi ejiwela mgbe anyị ruru, mana achọrọ m ịhụ chama ma enweghị m ike iguzogide ọnwụnwa ilepụ anya, ihe m hụrụ juru m anya nke ukwuu.
Vetikal abis
Ọ dị omimi miri emi. Ọnụ ya, nke nwere dayameta nke dị n’agbata mita iri atọ na ise na iri atọ na ise, mepere n’etiti usoro ndọrọndọrọ ụgbọ mmiri ndị furu efu n’ọchịchịrị ahụ. Ọ dị egwu. Mana ihe dọtara uche m bụ ịchọpụta na n'ọnụ ọnụ olulu ahụ, e nwere nnukwu winch, nke injin dizel dị ike na-akwali, nke na-eme ka nkata ígwè dị mma gbadata na omimi. Dr. Martínez, onye nwe ebe a na-azụ anụ, kọwara m na nna nna wuru usoro ọdịda a, ihe dị ka afọ 40 tupu mgbe ahụ, ebe mpaghara a bụ otu n'ime obodo kachasi mmiri mmiri na Chihuahua, ha na-enwekarị nsogbu mmiri, ọ na-esikwa ike ilekọta ehi ma ọ bụ ịgha mkpụrụ. Dika enwere ike ihu na inwe mmiri buru ibu n’ehihie, a gbara Mazi Martínez na ndi ozo ume ka ha rida na ya ka ichoputa onodu ya nke iji mmiri. Ka ha na-eme nke a, ha chọpụtara na omimi nke olulu mmiri ahụ bụ mita 185, mana, ha nwetara ọdịda ya wee chọpụta na na ala ya, mmiri ahụ sara mbara nke ukwuu, yana dayameta ruru ihe dịka 80 mita na omimi a na-amaghị ama. Nke a gbara ha ume ka ha tinye ọkpọkọ iji jikọọ ala na isi nke ọma na mgbapụta dị ike iji bulie mmiri ahụ. Mgbe ha rụsiri ọrụ ike, ha nwere ihe ịga nke ọma, ha wee nwee ike iji mmiri dị oké ọnụ ahịa mee ihe.
Iji mee ka mgbada ahụ dị mfe maka ọrụ mmezi, ha mechara gbanwee okpu igwe dị lita 200 dịka nkata.
Ya mere, mgbe m rutere, enwere m ihe ịtụnanya ndị a: ndị na-azụ anụ ụlọ na-atụgharị oghere ndị na-adịghị mma.
Nkpuru
Ọ bụ ezie na enwere m akụrụngwa m na ụdọ m ga-agbadata, ekpebiri m iji sistemụ Dr. Martínez na enwere m ezigbo ụzọ. Ing wedata na nkata ahụ na-adị mma n'ezie, mmadụ nwere ike ịnụ ụtọ echiche dị egwu banyere abis. Ọnụ, nke na-ebu ụzọ jiri mita 30 mee ihe, jiri nwayọọ nwayọọ mepee, ruo na ala dayameta ruru ihe ruru otu narị mita. Nkata ahụ rutere naanị agwaetiti dị na mmiri, nke ga-adị mita 5 ma ọ bụ 6 na dayameta, ọ bụkwa ebe a na-etinye mgbapụta hydraulic. Ìhè anyanwụ na-abanye na ala dị ntakịrị, ma na-achịkwa inye ìhè na mgbidi ahụ, na-enye obere ọhụụ mmụọ.
Ọ bụ Dr. Martínez bụ onye tụlere omimi nke ọma: mita 185 nke zuru oke, nke mere ka ọ bụrụ abyss kachasị dị omimi na Chihuahua na otu n'ime miri emi dị n'ebe ugwu Mexico, naanị abụọ ọzọ: cenote Zacatón, na Tamaulipas (vetikal 329 mita), na isi iyi nke Osimiri Mante, dịkwa na Tamaulipas. Agbanyeghị, ide mmiri jupụtara na ndị a.
Ọ bụ ahụmahụ dị ụtọ ịchọta nke ọma. Aga m alaghachi n'oge na-adịghị anya iji mee map zuru ezu ma chọpụta ọtụtụ gburugburu, ebe ha na-ekwe nkwa ihe ịtụnanya ndị ọzọ. Ka ọ dị ugbu a, ana m ekele ndị kpọrọ anyị òkù, na-ekwusi ike na ịhụnanya ha gosiri ala ha, na-elekọta ihe ịtụnanya ndị a ma na-ekerịta ha ndị nwere ekele maka ha, gụnyere gị, ndị na-agụ Mexico amaghị.
Otu esi enweta:
Jiménez dị narị kilomita abụọ na iri atọ na anọ n’ebe ndịda ọwụwa anyanwụ nke obodo Chihuahua. Iji rute ebe ahụ, ị ga-agarịrị okporo ụzọ nke 45 na mpaghara ndịda ọwụwa anyanwụ, na-agafe obodo nke Ciudad Delicias na Ciudad Camargo.
